سایه تحریم‌ها بر تجارت خارجی ایران در سال ۱۴۰۱؛ تراز تجاری منفی شد

پرونده تجارت خارجی ایران در سال گذشته با تراز منفی 6.5 میلیارد دلاری بسته شد.

تراز تجاری جریان صادرات و واردات را در یک دوره زمانی معین اندازه‌گیری می‌کند. اگر ارزش صادرات کشوری نسبت به واردات آن بیشتر باشد، آن کشور دارای مازاد تجاری یا تراز تجاری مثبت است و متقابلا اگر کشوری بیشتر از ارزش صادرات خود واردات کند، دارای کسری تجاری یا تراز تجاری منفی است. بنا به آمار ارایه شده از وضعیت تجارت خارجی ایران در سال گذشته که توسط مرکز پژوهش‌ های اتاق تهران منتشر شده، میزان صادرات ایران 53.2 میلیارد دلار و میزان واردات، 59.7 میلیارد دلار بوده و با این حساب، هنوز کفه ترازو به میزان 6.5 میلیارد دلار به سمت واردات سنگین است. البته وزیر صنعت، معادن و تجارت شانزدهم دی ماه سال گذشته میزان کسری تراز تجاری ایران را کمتر از 1.5 میلیارد دلار عنوان کرده و در یکی از بی‌شمار وعده‌های خود گفته بود که «قصد داریم این شاخص را سال آینده به صفر برسانیم.» اما جزییات واردات و صادرات ایران در سال گذشته نشان می‌دهد که افزایش قیمت دلار، هزینه بالایی در تجارت خارجی ایران داشته است. میزان واردات به صورت «وزنی»37.2 میلیون تن بوده که در مقابل آن نزدیک به 60 میلیارد دلار هزینه شده است. در مقابل میزان صادرات 122.2 میلیون تن بوده که برای آن، بیش از 53 میلیارد دلار دریافت شده است. به عبارت دیگر، صادرات ایران، از نظر وزنی تقریبا یک‌چهارم واردات بوده، اما دلار بیشتری برای واردات هزینه شده است.

اثر تحریم بر تجارت خارجی
به ازای هر تن کالای وارداتی در سال گذشته تقریبا به‌طور میانگین 1612 دلار پرداخت شده، اما به ازای هر تن کالای صادراتی 433 دلار نصیب ایران شده است. میانگین قیمت هر تن کالای وارداتی در سال گذشته تقریبا 1100 دلار بوده و نزدیک به 500 دلار فاصله در این میان وجود دارد. اما این فاصله از کجا آمده؟
بخشی از این افزایش قیمت کالای وارداتی را باید به افزایش تورم جهانی به ویژه در حوزه خوراکی‌ها نسبت داد. کارشناسان می‌گویند با توجه به جهش بهای نفت و مواد غذایی در سطح بین‌المللی و رشد تورم در شمار زیادی از کشورهای جهان در چند ماه گذشته، بهای کالاهای وارداتی ایران نیز بالا رفته است. اما بیش از آن، باید توجه داشت که میانگین قیمت کالای وارداتی 4 برابر کالای صادراتی است و این اتفاق به منزله تاثیر مستقیم تحریم‌ها در تجارت خارجی ایران است. از سوی دیگر این آمار روایتگر یک موضوع مهم دیگر است: بخش زیادی از صادرات ایران به خام‌فروشی و صادرات محصولات پتروشیمی اختصاص دارد که دارای فناوری بالایی نیست . در مقابل واردات ایران کالاهای عمدتاً سرمایه‌ای یا واسطه‌ای بوده که برای بخش تولید اهمیت زیادی داشته است.