قائم‌مقام ساترا: جلوگیری از تحریف تاریخ از وظایف نظارتی ماست

با رونق گرفتن تولید در شبکه نمایش خانگی و تولیدات بیشتر پلتفرم‌ها انتظار می‌رود در روزهای آینده با سریال‌های تاریخی بسیاری مواجه شویم که با آثار تاریخی ایرانی که در سال‌های گذشته دیده‌ایم، متفاوت هستند و نگاه متفاوتی به تاریخ دارند.

در سال‌های گذشته به دلیل بالا بودن هزینه تولید فیلم‌های تاریخی در اکثر (یا همه) موارد این آثار با سرمایه‌گذاری‌های دولتی یا از سوی صداوسیما و دیگر نهادها تولید شده‌اند و به همین دلیل معمولاً‌ تمرکز آثار تاریخی بر مسائل سیاسی بوده و مسائل غیر سیاسی در حاشیه موضوع اصلی فیلم یا سریال قرار گرفته‌اند اما با ورود بخش خصوصی به حوزه تولید آثار تاریخی به واسطه رشد پلتفرم‌ها، می‌توان انتظار داشت که در آینده سریال‌های تاریخی بسیاری بدون توجه به مسائل سیاسی با پرداختن به زندگی انسان‌های عادی در روزگاران گذشته ساخته و پخش شوند. با توجه به مهیا شدن این فرصت برای بخش خصوصی که اتفاقی تازه در عرصه تولیدات نمایشی به حساب می‌آید باید ببینیم نهادهای ناظر چه رویکردی نسبت به آثار تاریخی دارند و آیا بی‌توجهی تولیدکنندگان به مسائل مدنظر سریال‌های تاریخی در سال‌های گذشته، می‌تواند مورد چشم‌پوشی نهادهای ناظر قرار بگیرد یا خیر؟

در گفتگو با محسن قائمی‌نسب (قائم مقام ساترا) این موضوع را مورد بررسی قرار دادیم که در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانید:

ساترا در بحث نظارت بر آثار تاریخی علاوه بر محتوا بر چه مسائلی نظارت دارد؟

ما در ساترا در چارچوب وظایف و مأموریت‌هایی که داریم،‌ موظف هستیم که بر محتوای تولیدی فضای مجازی نظارت کنیم که سکوهای نمایش نیز شامل این مجموعه می‌شود. آنچه که در ساترا برای ما مهم است این است که ضوابط محتوایی که ما به سکوهای نمایش اعلام کردیم، رعایت شوند.

آن ضوابط چارچوبی دارند که رعایت هنجارها، قوانین و مقررات و ارزش‌های اسلامی و... از جمله آن‌ها هستند. آثار تاریخی نیز در همین چارچوب قرار دارند و برای این آثار علاوه بر مسائلی که مطرح شد، صحت و دقت در موضوع و جلوگیری از انحراف وقایع تاریخی طبیعتاً مدنظر خواهد بود. در کل آنچه که به ما مربوط می‌شود این است که محتوای ارائه شده به ساترا یک محتوای سالم، درست و حقیقی باشد.

یعنی ساترا علاوه بر مسائل محتوایی مثل هنجارهای اجتماعی، در سریال‌های تاریخی جلوگیری از تحریف تاریخ را هم مدنظر دارد؟

قطعاً همینطور است و این از وظایف ما در قبال آثار تاریخی است و نباید اجازه داده شود روایت غیرواقعی به‌تصویر کشیده شود.

آیا بررسی درباره صحت و سقم وقایع سریال‌های تاریخی به تازگی در ساترا صورت می‌گیرد؟ چون نمونه‌هایی را می‌توان مثال زد که به گفته بسیاری از کارشناسان در این آثار تحریف تاریخ صورت گرفته است.

بررسی حقیقت قصه‌های تاریخی و جلوگیری از تحریف مسئله‌ تازه‌ای نیست که ساترا به آن می‌پردازد و از قبل هم این موضوع حائز اهمیت بوده است. نمی‌خواهم مصداقی به سریالی اشاره کنم اما برخی اشکالاتی که در این مدت از سوی برخی کارشناسان تاریخ نسبت به سریال‌های تاریخی مطرح شده‌اند، به دلایلی مربوط به ساترا نبوده‌اند و در این موارد نمی‌توان ساترا را مورد انتقاد قرار داد. برخی موارد را هم می‌توان به صورت مصداقی در یک فرصت مناسب دیگر مطرح کرد و درباره آن‌ها صحبت کرد اما به طور کلی باید بگویم که ما موظف به حفظ تاریخ کشورمان هستیم و باید تاریخ را به درستی روایت کنیم و از انحراف در آثار تولیدی جلوگیری کنیم. این نظر کلی ما است و برای دستیابی به این مهم از حضور کارشناسان در بررسی آثار تاریخی استفاده می‌کنیم.

آیا در شورای صدور مجوز، کارشناس تاریخ حضور دارد؟

هم در شورای تولید و هم در شورای انتشار افراد صاحب‌نظری در موضوع تاریخ حضور دارند اما اگر موارد خاصی وجود داشته باشد که نیاز به بررسی و مشورت بیشتری داشته باشیم قطعاً کمیته‌های کارشناسی بر مجموعه شورای عالی تولید و انتشار وجود دارد که نظرات کارشناسی و تخصصی آنها اخذ می‌شود.

آیا رویکرد ساترا در برخورد با دروان‌های مختلف تاریخی متفاوت است؟

در ساترا صرف نظر از اینکه از چه زاویه‌ای، در چه دورانی و به چه صنفی در یک سریال پرداخته می‌شود، ملاک اصلی صحت مطلب و سلامت محتوا است. نگاه ما در ساترا نگاه سیاسی نیست و ما مکلف به حفظ سلامت و صحت محتوا هستیم. صرف‌نظر از اینکه قصه در چه دورانی و به چه موضوعی می‌پردازد این مسائل را مدنظر داریم.

برخی قصه‌ها که در بسترهای تاریخی روایت می‌شوند می‌توانند امکان روایت در زمان حاضر را نیز شاید داشته باشند اما به نظر می‌رسد برخی سینماگران برای کنار زدن محدودیت‌ها مجبور می‌شوند که به تاریخ رجوع کنند.

ما نمی‌توانیم و نمی‌خواهیم نیت‌خوانی کنیم. ما بدون قضاوت و داوری در مورد افراد، محصولی که ارائه می‌شود را بررسی می‌کنیم و آنچه که روی کاغذ نوشته شده و ارائه داده می‌شود را بررسی می‌کنیم اما اگر کسی چنین قصدی داشته باشد و بخواهد این کار را بکند افراد حاضر در شوراهای صدور مجوز افرادی کارکشته و باتجربه هستند و مسیری را دنبال می‌کنند که به اصلاح روند تولید و پخش شبکه نمایش خانگی بینجامد.

یعنی می‌تواند سریالی در دوران پهلوی روایت شود اما از سیاست فاصله بگیرد و به زندگی انسان‌های عادی بپردازد؟

ما نگاه سیاسی به آثار تاریخی نداریم و چنین چارچوبی وجود ندارد که حتماً باید رویکردی سیاسی در سریال‌های تاریخی وجود داشته باشد. نادیده گرفتن سیاست ایرادی نیست که ما بخواهیم به همین دلیل به تولیدکننده‌ای تذکر دهیم و چنین مسئله‌ای منجر به توقیف یک اثر نخواهد شد.

سریال‌های تاریخی بسیاری را می‌توان در دنیا نام برد که تعمداً نمی‌خواهند به حقیقت وفادار باشند و حتی این موضوع را ممکن است در تیتراژ هم مطرح می‌کنند و یا فقط می‌خواهند به فضای تاریخی وفادار باشند. آیا چنین آثار امکان دریافت مجوز از ساترا دارند؟

ممکن است فیلمسازی در تیتراژ مدعی شود که سریالش بر اساس یک داستان واقعی ساخته شده، این موضوع را به شکل دیگری مورد بررسی قرار می‌دهیم یا حتی ممکن است فیلمسازی بخواهد برداشت آزادی از یک ماجرا و یا حتی نگاهی تخیلی به یک واقعه داشته باشد که هر کدام در شرایط خاص خود با در نظر گرفتن مناسبات آن موضوع و نوع پرداخت فیلمساز مورد بررسی قرار می‌گیرند و نمی‌توان یک نسخه واحد برای همه این آثار پیچید. در واقع ما نمی‌توانیم بگوییم همه این آثار باید به شکلی مشخص مورد بررسی قرار بگیرند چراکه موارد با هم متفاوت هستند.