برج‌هایی که روی گسل‌های تهران ساخته شدند

علی بیت‌الهی درباره اقدامات اخیر شهرداری تهران و احتمال صدور مجوزها برای ساخت و ساز‌های برج در حرایم گسلی از جمله ساخت هتل 30 طبقه در منطقه ولنجک بر روی حریم گسلی اظهار داشت: آنچه در رسانه‌ها نقل شده اینکه گویا قرار است برج 30 طبقه‌ای با کاربری هتل در منطقه ولنجک ساخته شود و مطلبی از قول شهردار تهران در رسانه‌ها نقل شده مبنی بر اینکه «برخی از اساتید حوزه معتقدند امکان ساخت این برج بر روی گسل یا در حرایم گسلی وجود دارد اما اعلام کرده‌ایم درباره امکان ساخت این برج بر روی گسل از مرکز تحقیقات مسکن وزارت راه و شهرسازی استعلام گرفته شود.»

وی با اشاره به اظهارات شهردار تهران درباره دریافت استعلام از مرکز تحقیقات شهرسازی وزارت راه و شهرسازی گفت: در جریان استعلامی که توسط شهردار تهران گفته شده، نیستم و البته درخواستی به بخش زلزله که متولی این امر است، نرسیده و موضوعی به این بخش ارجاع داده نشده است. بخش زلزله که مسئولیت این موضوع را برعهده دارد، هنوز استعلامی دریافت نکرده‌ ا‌ست. در مجموع اگر هم استعلامی صورت بگیرد، طبق قانون احداث ساختمان‌های بلند مرتبه در حرایم گسلی ممنوع است.

رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تاکید کرد:‌ براساس مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی که ابلاغ هم شده، در نقشه‌های شهر تهران و نقشه حرایم گسلی که براساس آن پروانه‌های ساخت صادر می‌شود، تاکید شده که احداث ساختمان‌های بلند مرتبه و برج (ساختمان‌های بالای 12 طبقه) در حرایم گسل‌ها ممنوع است و این مصوبه از سال 97 ابلاغ شده و به اجرا می‌رسد.

بیت‌الهی ادامه داد: مصوبات این شورا حکم قانون را دارد و این ممنوعیت از سال 97 اعمال می‌شود و نباید ساختمانی با خصوصیاتی از جمله بیش از 12 طبقه، با کاربری بیمارستانی، مدارس، پمپ بنزین و گاز و با درجه اهمیت بسیار زیاد -که در آیین‌نامه 2800 برای تعریف ساختمان با اهمیت بالا آمده است که آن دسته از ساختمان‌هایی که بعد از وقوع زلزله ضرورت دارد سر پا بمانند و به مردم خدمات ارایه دهند- در حرایم گسلی ساخته شوند. البته ساخت ساختمان کوتاه مرتبه با کربری مسکونی با رعایت استانداردها و ضوابط اعلام شده در این محدوده‌ها بلامانع است.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود:‌ آنچه که درباره هتل ولنجک شنیده‌ایم که البته موضوعی به صورت رسمی به دست ما نرسیده؛ این است که این هتل بر اساس 30 طبقه طراحی شده، بنابراین این هتل هم مشمول موارد ممنوعیت احداث می‌شود. درباره اینکه این هتل دقیقا بر روی گسل قرار دارد یا نه؟ از آنجایی که هنوز به طور رسمی مختصات این هتل ارایه نشده نمی‌توان در این باره اظهار قطعی داشت. اما اگر بر روی حرایم گسلی تهران واقع شده باشد، ساخت آن ممنوع است.

وی تاکید کرد: تمام مردم می‌دانند بر روی زون گسلی بیشترین انرژی زلزله تخلیه می‌شود و اگر ساختمان‌های متراکم و بلند مرتبه و ساختمانی با مخازن سوخت و آب بر روی این حرایم ساخته شوند، خسارت ثانویه ایجاد می‌کنند و ممنوعیت ساخت این ساختمان‌ها  بر این فلسفه است که تخریب این ساختمان‌ها پس از زلزله ضربه سنگین‌تری وارد می‌آورد، به همین دلیل از 30 سال گذشته ساخت این ساختمان‌ها بر روی گسل ممنوع بوده اما در سال 97 نقشه گسل و حرایم گسل‌ها تصویب شد که بر اساس آن امروز می‌‌دانیم که در چه نقاطی نباید این ساخت و ساز‌ها انجام شود.

بیت‌الهی با اشاره به وضعیت گسلی منطقه یک تهران اظهار داشت: منطقه یک تهران مسیر عبور سه گسل درون شهری بزرگ است و سه گسل به موازات هم از این منطقه یک تهران عبور می‌کنند و اتفاقا بیشترین ساختمان‌های بلند مرتبه در منطقه یک تهران ساخته شده‌اند و بیشترین ساختمان‌هایی که بر روی گسل ساخته شده‌اند در همین منطقه هستند. از سوی دیگر بیشترین تقاطع با لوله‌های گاز و گسل‌ها در همین منطقه دیده می‌‌شود و اساسا منطقه یک تهران، منطقه پرتراکمی است.

رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی درباره ساختمان‌های درگیر در گسل‌های تهران و منطقه یک گفت: براساس مطالعاتی که در مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی انجام شده، در کل تهران بیش از 12 هزار پلاک ساختمانی بر روی گسل ها ساخته شدند که هر پلاک ممکن است چندین واحد داشته باشد. همچنین طبق مطالعات انجام شده حدود 1000 ساختمان بلند مرتبه بالای 12 طبقه بر روی گسل ساخته شده‌اند که نیمی از این ساختمان‌ها در منطقه یک تهران واقع شده‌اند.

وی تاکید کرد:‌ در منطقه یک تهران بسیاری از ساختمان‌های مهم ستادی و نهادی بر روی گسل ساخته شده‌اند و بالغ بر 249 مرکز مهم و مدیریتی و عمومی  خدمات رسانی برروی گسل شمال قرار گرفته‌اند. همچنین منطقه یک بافت فرسوده وسیعی هم دارد از جمله مناطق دارآباد، گلاب دره جماران و تجریش و ...که در این بافت‌ها کوچه‌های معابر بسیار باریک هستند که به شدت ریسک زلزله را بالا می‌برند و اگر تنها یک سنگ از نماد این ساختمان‌ها ریزش کند کل خیابان مسدود می‌شود. 

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت: در دوره‌ای که تلاش زیادی کردیم که این نفشه‌ها مصوب و ابلاغ شده، اطلاع رسانی عمومی شود، شاید یکی از دلایل  اصرار یکی از مسئولان وقت برای عدم اطلاع رسانی از نقشه‌ها، اعتراض مردم آن منطقه و ایجاد ترس و التهاب بین‌ آنها بود. به همین دلیل در آن دوره اطلاع رسانی نشد تا موجب اعتراض مردم نشود. اما  یک جنبه این موضوع مردم و سلایق آنها و نگاه تجاری و مالی در ساخت و سازها در گران ترین منطقه تهران است اما از دیدگاه مسئولان دولتی و ارگان‌های مهم به هیچ وجه قابل قبول نیست، این موضوع و ممنوعیت‌ها دیده نشود و همچنان مجوز ساخت و ساز بر روی حرایم گسلی داده شود.

وی تاکید کرد:‌ مصوبه شورای عالی معهماری و شهرسازی در سال 97 در طول تاریخ بی‌سابقه بوده و یک قدم رو به جلو برای جلوگیری از خسارات زلزله احتمالی محسوب می‌شود اما در اجرا لازم است که همه دستگاه اهمیت آن را درک کنند. شاید مردم نگاه تجاری به ساخت و ساز در منطقه یک داشته باشند اما توجه مسئولان به این مهم ضرورت دارد. مسئولان باید توجه داشته باشند که حادثه یکبار اتفاق می‌افتد و می‌تواند غیر قابل جبران به بار بیاورد، در حالی که پیش از وقوع حادثه می‌توان جلوی شدت خسارات  آن را گرفت.