چرا مردم در ایران الکل مصرف می‌کنند؟

البرز، هرمزگان، تهران و مازندران، استان‌هایی که روزهای اخیر آمار قربانیان مسمومیت با الکل تقلبی در آنها،‌ سرخط خبرها شد. پلیس این مدت بارها از دستگیری عوامل توزیع مشروبات الکلی تقلبی در این استان‌ها خبر داده است. هربار که چنین اخباری منتشر می‌شود، دوباره بحث بر سر آمار مصرف‌کنندگان مشروبات الکی در کشور، قاچاق مشروبات تقلبی و ساخت و توزیع آن شکل می‌گیرد. حقیقت این است که هیچ آمار شفاف و قابل اتکایی در این حوزه وجود ندارد اما همه چیز حاکی از افزایش مصرف الکل در کشور دارد.

در همین خصوص سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران درباره بحث آمار توضیح می‌دهد و افزایش مصرف را تایید می‌کند. او اطلاعاتی از دو مطالعه درخصوص گروه سنی مصرف‌کنندگان و میزان مصرف الکل در کشور اعلام می‌کند.

مصرف‌کنندگان مشروبات الکی یا میزان مصرف این نوع مشروبات در ایران آمار دقیقی ندارند،‌ اطلاعات موجود در این حوزه هم محدود است، شما چه آمار و اطلاعاتی دارید؟

درست است، مصرف‌کنندگان مشروبات الکی در ایران آمار ندارند، مثل اغلب آسیب‌های اجتماعی که ماهیت جرم پیدا می‌کنند و نمی‌توان به آمار دقیق و شفاف در این حوزه‌ها دست یافت. درواقع نگاه امنیتی و سیاسی به این قبیل از موضوعات سبب می‌شود که نظام ثبت و آماردهی در این حوزه‌ها وجود نداشته باشد. البته نه فقط در کشور ما که در هر جامعه‌ای که موضوعی حالت جرم و آسیب پیدا کند، شناسایی افراد مبتلا، به شکل دقیق امکان‌پذیر نیست و میزان شیوع به شکل تقریبی قابل بیان است.

با این حال مصرف الکل در ایران چند وجه دارد، برخی‌ها به آن اعتیاد دارند و به شکل مداوم از این نوع مشروبات استفاده می‌کنند، برای برخی از افراد و خانواده‌ها هم مصرف الکل به یک سبک زندگی تبدیل شده و در ایام خاص، جشن‌ها و مراسم و دورهمی‌ها از این نوع نوشیدنی‌ها استفاده می‌کنند. برخی‌ها هم فقط در حد کنجکاوی سراغش می‌روند.

مساله اینجاست که برای کسانی که مصرف الکل به سبک زندگی‌شان تبدیل شده، دیگر نگاه جرم‌انگارانه به این موضوع ندارند.

با این فشارها مردم سمت الکل می‌روند؛ مصرف الکل به‌سبک زندگی‌ برخی‌ها تبدیل شده/ گروه سنی ۱۸ تا ۳۰ سال بیشترین مصرف‌کنندگان الکل در ایران

آمارهای جهانی چه می‌گوید؟

دومین نوشیدنی پرمصرف در جهان الکل معرفی شده است. براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی در دنیا سالانه حدود ۳ میلیون نفر بر اثر مصرف مشروبات الکلی جان خود را از دست می‌دهند.

بر اساس همین آمار یک چهارم کل مصرف‌کنندگان افراد ۱۵ تا ۱۹ ساله هستند که جمعیتی حدود ۱۵۰ میلیون نفر در دنیا را شامل می‌شوند. البته در نظرسنجی‌ها و مطالعات مصرف الکل در افراد زیر ۱۵ سال در دنیا نیز وجود دارد.

درباره ایران چه اطلاعاتی داریم؟

براساس گزارشی از یک مطالعه که به سفارش وزارت بهداشت انجام و در سال ۹۳ منتشر شده است،‌ گروه سنی ۱۸ تا ۳۰ سال بیشترین مصرف‌کنندگان الکل در ایران محسوب می‌شوند که در این میان مردان پنج برابر زنان از مشروبات الکلی استفاده می‌کنند.

الکل نه به اندازه مواد مخدر اما گردش اقتصادی بالایی دارد. مساله اینجاست که به دلیل غیرقانونی بودن تهیه و توزیع و مصرف الکل در ایران، دو راه برای دسترسی به آن وجود دارد، بخشی که به شکل قاچاق وارد کشور می‌شود و بخشی دیگر که توسط تولیدکنندگان داخلی تهیه می‌شود. که در هر دو بخش احتمال توزیع الکل تقلبی وجود دارد.

از میزان مصرف ایرانی‌ها مطالعات و پژوهشی داریم؟

براساس نتایج پژوهشی که سال ۹۸ به سفارش سازمان امور اجتماعی وزارت کشور انجام شده، و شامل بیش از ۷ هزار نمونه از ۳۱ استان کشور می‌شود، ۵۳ درصد از کسانی که در این مطالعه شرکت کرده بودند،‌ در یک ماه گذشته (براساس زمانی که مطالعه صورت گرفته) دست‌کم یکبار مصرف الکل را تجربه کرده بودند.میانگین هر بار استفاده هم بیش از ۴ پیمانه از یکی از انواع مشروبات الکلی بوده است. ۱.۱ درصد از جامعه آماری مذکور نیز مصرف دائمی الکل داشته‌اند. سن شروع مصرف حدود ۳۶ درصد از مصرف‌کنندگان هم ۱۱ تا ۱۷ سالگی بوده است. ۱۱ د رصد هم اعلام کرده‌اند که تجربه سوار شدن خودرویی را داشته‌اند که راننده الکل مصرف کرده بود.

برداشت شما از این آمارها افزایش مصرف الکل در کشور است؟

بله، همه این آمارها نشان می‌دهد که میزان شیوع مصرف الکل در کشور ما، طی دهه ۹۰ افزایشی بوده است. به عبارتی از سال ۹۰-۹۱ وارد چرخه‌ای شده‌ایم که افزایش مصرف، وزارت‌خانه‌ای مانند وزارت بهداشت را ملزم کرده که دستورالعملی را برای کاهش آسیب مصرف مشروبات الکی تدوین و تصویب کنند. پروتکل‌های تصویب شده کاهش آسیب‌های مصرف الکل در ابتدای دولت یازدهم ابلاغ هم شد.

درباره مسمومیت‌های اخیر برخی می‌گویند ممکن است توزیع مشروبات الکلی اخیر عمدی باشد، نظر شما چیست؟

براساس نشانه‌شناسی مسمومیت‌های الکلی اخیر و شواهدی که وجود دارد، نمی‌توان این مسمومیت‌ها را عامدانه تلقی کرد.

چطور؟

این مسمومیت‌ها اولی نبوده و آخری هم نیست، اگر می‌بینید که رسانه‌ای شده و در این سطح به آن پرداخته شده است، به این برمی‌گردد که مسمومیت‌ها گروهی بوده و مراجعه و درمان و عوارض و مرگ ناشی از مصرف آنها هم آمار بالایی داشته، وگرنه این نوع مسمومیت‌ها همیشه وجود دارد، برخی مراجعه نمی‌کنند بخاطر ترس از اعمال قانون، برخی مراجعات هم موردی است و ثبت و گزارش نمی‌شود. درواقع همیشه با یک نوع کتمان در این حوزه روبه‌رو هستیم و فقط وقتی گروهی و آمار زیاد می‌شود، رسانه‌ها مانور بیشتری روی موضوع دارند.

دلیل این حجم از مصرف و به‌طبع آن مسمومیت‌ها را چه می‌دانید؟

به عنوان یک مددکار اجتماعی که سال‌ها در این حوزه مشغول به کار بوده‌ام، می‌گویم که فشار روی مردم زیاد است، انواع بحران‌های سیاسی و اجتماعی داریم،‌ سیل و زلزله و حوادث غیرمترقبه داریم، فشارهای فراوان اقتصادی و بیکاری و تورم داریم، با افزایش اختلالات روانی روبه‌رو هستیم، امید کم است و همه این عوامل مردم را به سمتی می‌کشاند که بخواهند برای فرار به سمت مشروبات الکلی بروند. این آمارها و مسمومیت‌های ناشی از مصرف الکل اصلا دور از انتظار نیست.