آیا میدان گازی آرش، روند آشتی ایران و سعودی را با مشکل مواجه می‌کند؟

المانیتور نوشت: اختلاف بر سر میدان گازی «الدوره» [آرش] در خلیج فارس، بر بهبود روابط بین عربستان سعودی و ایران تأثیر می‌گذارد و علاوه بر این، برنامه‌های توسعه گازی هر دو کشور و همچنین کویت را دچار چالش می‌کند.

در ادامه این مطلب آمده است: «الدوره» که در ایران به «آرش» معروف است، در شمال غربی خلیج فارس واقع شده است. عربستان سعودی و کویت، میدان را در «منطقه بی طرف» خود می‌دانند، اما ایران بخش شمالی میدان را از آن خود می داند. این اختلاف به دهه ۱۹۶۰ برمی گردد و توسعه این میدان را به تاخیر انداخته است.

[منطقه بی طرف عربستان سعودی و کویت که به «منطقه تقسیم شده» نیز معروف است، منطقه‌ای به مساحت ۵٬۷۷۰ کیلومتر مربع بین مرز‌های عربستان سعودی و کویت است که زمانی که مرز توسط پیمان العقیر در ۲ دسامبر ۱۹۲۲ تعیین شد، وضعیت مالکیت آن نامشخص باقی مانده بود و توافق شد که دو کشور بر این منطقه حاکمیت مشترک داشته باشند.]

اختلاف ایران با دو کشور همسایه درباره این موضوع اخیرا تشدید شده است. عربستان سعودی و کویت سال گذشته توافقنامه‌ای را برای توسعه این میدان گازی امضا کردند. ایران در پاسخ، این توافق را «غیرقانونی» خواند. در اواخر ژوئن، شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد که در حال آماده شدن برای آغاز حفاری در میدان گازی آرش است. روز دوشنبه، کویت گفت این طرح‌ها را «نمی پذیرد». به گزارش رسانه‌های دولتی سعودی، عربستان روز سه شنبه بر حق خود بر این میدان در کنار کویت، تاکید کرد و از ایران خواست تا مذاکره کند.

این مناقشه در حالی رخ می‌دهد که عربستان سعودی و ایران، در ماه مارس با میانجیگری چین برای سر از سرگیری روابط دیپلماتیک به توافق رسیدند. این دو رقیب منطقه ای، در سال ۲۰۱۶ روابط دیپلماتیک خود را قطع کرده بودند.

کریستین کوتس اولریشسن، پژوهشگر مسائل خاورمیانه و استاد علوم سیاسی در موسسه سیاست عمومی بیکر در دانشگاه رایس، گفت، این اختلاف «آزمونی» برای روابط بهبود یافته عربستان و ایران است.

اولریشسن به المانیتور گفت: «همیشه شعله ور شدن آتش چنین اختلافاتی، اقدامات آشتی جویانه و احیای روابط دیپلماتیک را مورد راستی آزمایی قرار می‌دهد. چگونگی حل و فصل این موضوع، نشان دهنده عمق و دوام نزدیکی ایران و همسایگانش در خلیج فارس خواهد بود.»

عربستان سعودی و ایران پیشرفت‌هایی در جهت بهبود روابط دوجانبه داشته اند. ایران ماه گذشته سفارت خود را در ریاض بازگشایی کرد. در ماه مه، عربستان سعودی موافقت کرد که روابطش با سوریه، متحد کلیدی ایران در منطقه را احیا کند. این کشور امسال نیز با حوثی‌های مورد حمایت ایران در یمن گفتگو کرده است، البته جنگ در یمن هنوز به طور رسمی پایان نیافته است.

به گفته اولریشسن، اختلافات پیرامون این میدان گازی، نشان می‌دهد که مسائل مهمی بین ایران و عربستان سعودی، حل نشده باقی مانده است.

او گفت: «این اختلاف یادآور این است که موارد خاصی همچنان حل و فصل نشده اند. باید دید این واقعیت که اکنون روابط مستقیم بین تهران و ریاض وجود دارد چگونه و تا چه حد ممکن است منجر به پیشرفت ملموس در این موارد خاص شود.»

کریستین اسمیت دیوان، از پژوهشگران ارشد موسسه مطالعاتی کشور‌های عرب حوزه خلیج فارس در واشنگتن، گفت، مناقشات پیرامون میدان گازی الدوره، منطقه خلیج فارس را قادر می‌سازد که نشان دهد بهبود روابط منطقه‌ای چگونه می‌تواند سودمند باشد.

دیوان به المانیتور گفت: «هر چند سخت است، ولی ممکن است فرصتی برای نشان دادن این موضوع باشد که چگونه بهبود روابط میان همسایگان در خلیج فارس می‌تواند منافع متقابل را به همراه داشته باشد.»

اگرچه ایران، عربستان و کویت به عنوان دارندگان منابع عظیم نفتی شناخته شده اند، اما گاز نیز برای این سه کشور مهم است. عربستان سعودی و ایران هر دو دارای ذخایر بزرگ گاز طبیعی هستند. شرکت آرامکو عربستان در نوامبر گذشته از کشف یک منبع بزرگ گاز خبر داد و سعودی‌ها به دنبال توسعه این صنعت است.

ایران نیز در تلاش است تا از ذخایر گاز خود استفاده کند. خبرنگار المانیتور در ژانویه گزارش داد که گازرسانی به منازل شهروندان در زمستان گذشته دچار اختلال شد و مقامات را مجبور به عذرخواهی کرد.

از سوی دیگر، کویت ذخایر گاز طبیعی نسبتا کمتری دارد و متکی به واردات است. در سال ۲۰۲۱، کویت اولین تاسیسات دائمی خود برای واردات گاز طبیعی مایع را افتتاح کرد. بلومبرگ در آن زمان گزارش داد که این اقدام بخشی از تلاش‌های کویت برای کاهش اتکا به نفت خام است.

اولریشسن گفت: «در حالی که ایران در نتیجه سال‌ها تحریم و انزوا، در توسعه مخازن عظیم گازی خود و کسب درآمد از آن دچار عقب ماندگی است، مقامات عربستان سعودی و کویت به دنبال توسعه ذخایر گاز هستند تا آن را جایگزین بخشی از نفت مصرفی برای تولید برق کنند.»

بلومبرگ در سال ۲۰۲۱ گزارش داد که تقاضای گاز در کویت افزایش خواهد یافت. کریستین اسمیت دیوان گفت، به همین دلیل، تولید گاز برای کویت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. وی اظهار داشت: «تولید گاز برای کویت با توجه به نیاز‌های فوری داخلی اش، بسیار حیاتی است.»

دیوان افزود، بیشتر گازی که از میدان الدوره [آرش]استخراج خواهد شد، در داخل این سه کشور مورد استفاده قرار خواهد گرفت، بنابراین «کمترین» تاثیر را بر بازار‌های جهانی گاز خواهد داشت.