روایت‌هایی پنهان از آمارهای کنکور ۱۴۰۲؛ سهم بیشتر از زنان از دانشگاه و طبقاتی شدن آموزش در کشور

آمارهای کنکور سراسری ۱۴۰۲ روایت‌های پنهانی در خود دارد. روایت‌هایی از تفاوت‌های طبقاتی در جامعه که به زنان و مردان هم کشیده است. به این صورت که در کنکور ۱۴۰۲ ۶۱ درصد داوطلبان زنان بودند و به همین ترتیب ۶۱ درصد پذیرفته‌شدگان در دانشگاه‌های کشور را هم زن‌ها تشکیل می‌دهند و سهم مردان ۳۹ درصد است. این درصدها نشان می‌دهد که بخش از مردان در جامعه قید ورود به دانشگاه را می‌زنند و وارد بازار کار می‌شوند. از سوی دیگر اقبال داوطلبان به رشته‌های کنکور نیز دچار تفاوت‌ها اساسی با سال‌های پیشین شده و حالا رشته تجربی و سپس علوم انسانی بیشترین داوطلبان را به خود اختصاص داده است.

البته این‌ها تنها روایت‌های پنهان آمار کنکور ۱۴۰۲ نیست و مسائل دیگری از جمله کمرنگ‌شدن عدالت آموزشی نیز در این کنکور برجسته شده است.

کاهش چشم‌گیر داوطلبان در کنکور سراسری ۱۴۰۲

به طور کلی تعداد شرکت‌کنندگان در کنکور سراسری ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل ۲۵ درصد کاهش داشته است. این تعداد نسبت به سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۳۹۹ نیز به ترتیب ۲۰ و ۱۹ درصد کاهش داشته است. موضوعی که تاحدی می‌تواند نشان دهنده کاهش اهمیت کنکور در میان خانواده‌ها داشته باشد. در حالی که روزگاری نه چندان دور، در دهه‌های هفتاد و هشتاد کنکور اصلی‌ترین راه پیشرفت تلقی می‌شد و فشار زیادی از سوی خانواده‌ها برای قبولی در کنکور سراسری و راه یافتن به دانشگاه‌های طراز اول کشور وجود داشت.

رفته‌رفته اما کنکور و قبولی در دانشگاه جذابیت پیشین خود را از دست داد. متولدین دهه هشتاد و نود نیز با نسل‌های پیشین خود تفاوت‌های فرهنگی جدی دارند و یکی از مظاهر آن نیز عدم تاثیرپذیری مستقیم از خانواده در تصمیم‌گیری‌هاست.

چرا زنان بیشتر از مردان به دانشگاه می‌روند؟

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، یک میلیون و ۱۱۹ هزار و ۴۳۶ داوطلب که بیش از ۶۸۷ هزار نفر آنها یعنی ۶۱ درصدشان را زنان تشکیل می‌دهند. البته این آمار در حالی است که از ۷.۵ میلیون بی سواد در کل کشور همچنان تعداد زنان بیشتری بی‌سواد هستند فاصله رشد باسوادی مردان و زنان حدود ۶ درصد است. با این همه دست کم از سال ۹۲ تاکنون همواره تعداد داوطلبان زنان در کنکور بیش از مردان بوده و مثلا در سال ۹۲، ۵۹ درصد زنان و ۴۰ درصد مردان در کنکور سراسری شرکت کردند. آماری که بسیار نزدیک به آمار ۱۴۰۲ است. بنابراین به همین میزان دست کم در یک دهه اخیر آمار زنان تحصیل‌کرده در جامعه ایران بیشتر شده و این روند همچنان ادامه دارد.

یکی از علل مهم این اتفاق می‌تواند تغییر شرایط اقتصادی کشور به ویژه از سال ۱۳۹۰ به این سو باشد. به نظر می‌رسد مردان ترجیح می‌دهند تا ابتدا به دنبال راه‌هایی برای تامین اقتصادی خود باشند و تحصیلات به عنوان گزینه‌ای برای ورود به بازار کار از اولویت برخی خارج شده است. از سوی دیگر اما زنان همچنان ورود به بازار کار را از مسیر دانشگاه دنبال می‌کنند و همچنان فشارهای اقتصادی به ویژه برای تشکیل خانواده بر دوش آن‌ها نیست.

البته که عامل اقتصادی فقط یکی از عوامل تغییر اولویت‌های زنان و مردان در ورود به دانشگاه است و عوامل دیگری نیز در این میان نقش‌آفرین هستند.

طبقاتی‌شدن آموزش در کشور با کنکور سراسری

طبقاتی شدن آموزش نیز دیگر روایت پنهان در آمارهای کنکور ۱۴۰۲ بوده است. در این کنکور نیز مثل سال‌های اخیر رتبه‌های برتر و زیر ۳ هزار در اختیار دهک‌های بالای درآمدی جامعه قرار دارد. تاجایی که بیش از ۸۰ درصد رتبه‌های زیر ۳ هزار در مدارس پولی کشور درس خواندند. این در حالی است که بیش از ۸۵ درصد دانش‌آموزان در مدارس دولتی و فقط ۱۵ درصد در مدارس پولی که شامل مدارس سمپاد، نمونه دولتی و غیرانتفاعی است درس می‌خوانند. اما همین ۱۵ درصد سهم ۸۰ درصدی از رتبه‌های برتر و به تبع آن دانشگاه‌های طراز اول کشور دارند. بنابراین می‌توان گفت که پول و کیفیت آموزشی بالاتر در قبولی کنکور حرف اول را می‌زند. تاجایی که بالاترین دهک درآمدی جامعه یعنی دهک دهم نزدیک به ۴۸ درصد رتبه‌های زیر ۳ هزار کنکور را از آن خود کرده است و سهم ضعیف‌ترین دهک‌ها نزدیک به ۲ درصد بوده است.

ماجرای اضافه شدن سوابق تحصیلی به کنکور سراسری

با این همه کنکور سراسری ۱۴۰۲ یک تغییر بزرگ را تجربه کرد و آن اضافه شدن سوابق تحصیلی به معیارهای قبولی در دانشگاه بود. بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی ۴۰ درصد معیار قبولی کنکور معدل نهایی دبیرستان دانش‌آموزان بوده و از تلفیق تراز آزمون سراسری با معدل رتبه‌ نهایی استخراج شده است. اما به دلیل عدم یکپارچه‌گی در نظام آموزش و پرورش این تغییر نیز به سود خانواده‌های برخوردار است. چراکه کیفیت آموزش در مدارس دولتی با مدارس پولی تفاوت‌های اساسی دارد و این در آزمون نهایی خود را نشان می‌دهد.

در همین راستا معاون حقوقی وزیر آموزش و پرورش از افت ۲ نمره‌ای معدل دانش‌آموزان در امتحانات نهایی خبر داده است. بدیهی است که وقتی دانش‌آموزی از کیفیت آموزشی بالاتری در سال‌های تحصیل خود برخوردار است در امتحان هماهنگ نهایی نیز نمره بهتری کسب خواهد کرد که به رتبه کنکور او نیز کمک می‌کند.

روایت‌های پنهان آمار کنکور سراسری می‌تواند محل بحث و پژوهش‌های جامعه‌شناسی بسیاری باشد. باید دید که مسئولان نیز توجهی به این تغییرات اجتماعی توجهی دارند یا نه.