آیا دفاع فلسطینیان در برابر اسراییل مشروع است؟

نعیمه عطامنش

در جریان جنگ های پی در پی که در طول تاریخ رخ داده، همیشه آن چیزی که در برابر حملات اهمیت بیشتری پیدا می کند «دفاع» و آن واژه آشنا برای ما در این دوره واژه «دفاع مشروع» است.

این واژه در حقوق بین الملل تعریف شده و برگرفته از اصل ۵۱ فصل نامه‌ی منشور ملل متحد است. در حقوق بین‌الملل، دفاع مشروع به معنای «استفاده از نیرو توسط یک فرد یا کشور در پاسخ به یک حمله ی مسلحانه است.» این مفهوم برای حفظ حقوق یا منافع کشورها یا افراد به وجود آمد؛ و لذا دو شرط اساسی دارد یکی وجود حمله‌ی نظامی یا مسلحانه، و دیگری دفاع متناسب و ضروری با آن حمله. اگر مطابق تعریف عمل شود، برای دفاع باید شرایط دقیق بررسی شود، و از نیرو هایی متناسب با حمله استفاده شود. «دفاع مشروع» در حقوق بین الملل برای حفظ امنیت و حقوق سایر کشور ها و افراد اهمیت زیادی دارد؛ با این حال کشوری ممکن است با اعمال فشار یا ایجاد تحریم های اقتصادی به کشور دیگر فشار بیاورد و ممکن است در حد حمله‌ی نظامی شناخته شود. با این وجود، دفاع مشروع نیازمند شناخت دقیق از شرایط است تا ببینیم که استفاده از نیروی نظامی در کناغر دفاع مشروع قابل قبول هست یا خیر.

با توجه به این کشورها از دفاع مشروع به عنوان یک ابزار برای استفاده از نیروی نظامی در برابر هم بهره می برند و کشور ها مجازند از امنیت خود به صورت خود مختار دفاع کنند و به ناچار استفادع از این نیرو را دفاع مشروع گذاشتند. ماده ی ۵۱ فصل نامه منشور ملل متحد به وضوح می گوید که حق دفاع مشروع در صورت تجاوز نظامی، قانونی است و در صورت تجاوز نظامی آن را مجاز می داند مگر این که شورای امنیت برای حل مشکل مداخله کند. ملموس ترین نوع دفاع مشروع برای ما، در زمان حمله ی عراق به ایران در شهریور ۱۳۵۹ بود که در اولین روزها عراق توانست سی کیلومتر از خاک ایران را بگیرد و در نتیجه ی این دفاع هشت سال به طول انجامید. اما طوالنی ترین دفاع مشروع معاصر، جنگ صد ساله فلسطین با اسراییل است؛ ریشه این جنگ به سال‌های ۱۹۴۹-۱۹۴۷ بر می‌گردد که در اسراییل به نام جنگ «استقلال» در فلسطین به نام «النکبه» معروف است، این جنگ در زمان بریتانیا بود که اولین جنگ فلسطین و اسراییل بود. با اوج گرفتن جنگ در نه ژانویه، ۱۹۴۸ تریگولی، دبیر وقت سازمان ملل در مورد فلسطین و اسراییل و این که آیا برای مساله تقسیم فلسطین نیاز به نیروی امنیتی هست یا خیر با اعضای کمیته  سازمان ملل مالقات کرد که این مساله باعث ایجاد خشونت های جدیدی شد.

در ژانویه ۱۹۴۸ برای اولین بار پرچم اسراییل افراشته شد، و با اوج گرفتن جنگ ۷۰۰ هزار عرب فلسطینی مجبور به مهاجرت شدند و بیشتر مناطق شهری آن ها تخریب شد و تحول زیادی در قلمرو یهودیان پدید آمد. بسیاری از فلسطینی ها بی تابعیت شدند و به کشور های همسایه پناه بردند. در همان سال یهودیان حدود ۷۸ درصد از سرزمین فلسطین را اشغال کردند؛ به غیر از کرانه ی باختری که تحت اداره ی اردن بود و غزه که توسط مصر اداره می شد. با این وجود در طی سال های ۱۹۹۵-۱۹۶۷ اسراییل باز ۶۰ درصد دیگر از کرانه باخری و ۴۰ درصد از غزه گرفت و ۹۷ درصد از فلسطین را اشغال کرد.

در سال ۱۹۷۶ مردم فلسطین قیامی تحت عنوان «انتفاضه روی زمین» کردند، و در سال ۱۹۸۷ هم انتفاضه‌ای تحت عنوان «انتفاضه شعب فلسطین» داشتند. در این انتفاضه که شش سال به طول انجامید ۱۵۴۰ نفر کشته شدند و ۱۳۰ هزار نفر زخمی. در سال ۲۰۰۰ انتفاضه ی دیگری به علت حضور «آریل شارون»، نخست وزیر وقت اسراییل، در مسجد االقصی روی داد، و این انتفاضه ۲۸۰۰ کشت به جای گذاشت. این دفاع تا امروز هم ادامه دارد، و با این که اسراییل مرز را برای خروج غیر نظامیان باز می‌کند، هنوز حاضر به خروج و آوارگی و بی تابعیتی نیستند.