صدور کارت هوشمند اتباع و چند پرسش و ابهام مهم

صدور کارت هوشمند برای اتباع و مهاجران مجاز خارجی آغاز شده است. فرآیندی که در آن قرار است تا به جای کارت‌ها و اسناد هویتی سابق فقط یک کارت به اتباع مجاز داده شود و پس از آن تمام خدمات نیز از طریق همان کارت صورت خواهد گرفت.

به گفته مدیرکل روابط عمومی سازمان ملی مهاجرت این کارت‌ها دارای قابلیت‌های بانکی، هویتی و حتی سیم‌کارتی هستند. تا اینجا به نظر می‌رسد که صدور کارت برای مهاجران قانون گامی برای سامان‌دهی به وضعیت آشفته اتباع در کشور محسوب می‌شود. با این حال در فرآیند صدور این کارت همچنان پرسش‌های بی‌پاسخی درباره چگونگی تخصیص آن‌ وجود دارد که مسئولان ذی‌ربط به آن پاسخ نداده‌اند.

صدور کارت بر چه مبنایی؟

پرسش نخست اینجاست که سازمان ملی مهاجرت بر چه اساسی این کارت‌ها را به مهاجران اختصاص می‌دهد؟ محمد جلالی فقط به این جمله اکتفا کرده که «کارت هوشمند اتباع و مهاجران خارجی، متناسب با سیاست‌ها و نیازهای اتباع دارای کارت‌های آمایش و دانش‌آموزی به ترتیب در حال صدور است.» سازمان ملی مهاجرت اما اعلام نکرده که تعداد این اتباع دارای کارت آمایش چقدر است؟ آیا برآوردی از این جمعیت وجود دارد یا نه؟ از سوی دیگر اتباعی که خود به شکل غیرقانونی در ایران مقیم هستند اما فرزندشان را در مدرسه ثبت‌نام کردند باز هم شامل این طرح خواهند شد؟ چراکه این مسیر برای بسیاری از مهاجران غیرقانونی تبدیل به روالی برای ماندگار شدن در ایران شده و بین برخی از آن‌ها شایع شده که برای ماندن در ایران باید حداقل یکی از فرزندان را در مدرسه ثبت نام کرد. این مهاجران اغلب از مسیرهای غیرقانونی وارد ایران شده و به شکل غیرمجاز مقیم شده‌اند. البته این روند شکل معکوس هم دارد. یعنی مهاجران با ویزاهای قانونی نظیر زیارتی یا سیاحتی به ایران می‌آیند اما با پایان مهلت اقامت کشور را ترک نمی‌‌کنند و به شکل غیرمجاز ماندگار می‌شوند. بنابراین باید پرسید که سازمان ملی مهاجرت با چه معیارهایی بین اتباع حاضر در کشور تفکیک‌ قائل می‌شود و بر اساس چه شاخصه‌هایی اقدام به صدور کارت هوشمند می‌کند. کارتی که پس از صدور احتمالا می‌تواند مبنای اقامت قانونی اتباع و مهاجران در کشور شود.

سامان‌دهی و صدور کارت در روندی معکوس؟

از سوی دیگر صدور کارت هوشمند اتباع در شرایطی آغاز شده که چندی پیش وزیر کشور در قزوین گفت که اتباع براساس نیاز اشتغال هر استان سامان‌دهی می‌شوند. در حالی که روند مهاجرت در دنیا در وهله نخست نیازسنجی و سپس پذیرش است و مهاجران ابتدا پذیرش نمی‌شود تا بعد فکری به حال سامان‌دهی آن‌ها شود. بر اساس اعلام رسمی دولت ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار مهاجر در ایران زندگی می‌کنند. البته برخی رسانه‌ها مثل روزنامه جمهوری اسلامی این تعداد را تا ۱۰ میلیون نیز برآورد کرده‌اند. سوال اینجاست که آیا مشخص شده که کشور به چه تعداد از مهاجران و در چه زمینه‌ای نیاز دارد؟ در صورت مشخص شدن این عدد تکلیف باقی مهاجران چه خواهد شد؟ در همه کشورهای توسعه‌یافته میزان پذیرش سالانه مهاجر از سیاست‌های مشخص دولت است که به شکل عمومی اعلام می‌شود. این مهاجران در چارچوب‌هایی سخت‌گیرانه پذیرش می‌شوند و ویزا می‌گیرند. روندی که در ایران وجود ندارد و هنوز هم دولت چنین آماری را اعلام نکرده است. حتی تا اوایل مهر احمد وحیدی وزیر کشور تعداد اتباع را ۵ میلیون می‌دانست اما تا اواخر همان ماه نماینده دیگر دولت آن را ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار اعلام کرد.

سازمان ملی مهاجرت یا اقامت؟

بر اساس رسمی قرار است ۱۸ خدمت در کارت هوشمند اتباع ارائه شود. البته این ۱۸ خدمت نیز به طور شفاف اعلام نشده است. این در حالی است که دولت پیشنهاد تشکیل سازمان ملی مهاجرت را در لایحه برنامه هفتم توسعه ارائه داده و نمایندگان نیز با آن موافقت کرده‌اند. در حالی که تشکیل این سازمان نیز با ابهام‌های فراوان همراه است و وظایفی در آن ذکر شده بیشتر شبیه سازمان ملی صدور اقامت است تا مهاجرت. حال باید دید که در این روند سامان‌دهی و سیاست‌گذاری درباره مسئله مهاجران چگونه پیش خواهد رفت.