اعراب خلیج فارس برای طالبان واسطه‌گری می کنند

حکومت طالبان در افغانستان به سه‌سالگی خود رسید. این گروه پس از خروج نیروهای آمریکایی در اوت ۲۰۲۱ و به دنبال مذاکراتی که با میانجی‌گری قطر بین طالبان و دولت آمریکا انجام شد، بار دیگر قدرت را در افغانستان به دست گرفت. از آن زمان تاکنون، افغانستان به صحنه‌ای برای رقابت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل شده است.

با توجه به روابط نزدیک قطر با رهبران طالبان، انتظار می‌رفت دوحه پس از خروج نیروهای آمریکایی بیشترین تأثیر را در افغانستان در میان کشورهای خلیج فارس داشته باشد. همچنین پیش‌بینی می‌شد که کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی در افغانستان نقش مهمی ایفا کنند و به عنوان واسطه‌ای بین غرب و طالبان در اجرای این پروژه‌ها عمل کنند. با این حال، طالبان بلافاصله پس از به دست گرفتن قدرت، اعلام کردند که قصد دارند برای حفظ تعادل میان سهامداران منطقه‌ای مختلف، به هیچ شریک بین‌المللی واحدی وابسته نشوند. ترکیه به عنوان یکی از سهامداران منطقه‌ای، مذاکراتی با دولت تحت رهبری طالبان در خصوص کنترل عملیاتی پنج فرودگاه بین‌المللی افغانستان انجام داد. ترکیه خواستار ایجاد مناطق ویژه امنیتی در اطراف این فرودگاه‌ها شد که توسط پیمانکاران نظامی ترکیه‌ای نظارت می‌شد. احتمالا این وضعیت، که بر مخالفت طالبان با حضور نیروهای خارجی در افغانستان غلبه کرد، بر تصمیم طالبان برای ایجاد روابط با امارات تأثیر گذاشته است. از دید طالبان، توانایی‌های اثبات شده امارات در خدمات هوایی، یک توافق اقتصادی سودمند در زمینه مدیریت و کنترل عملیاتی فرودگاه‌های افغانستان ارائه می‌کرد که می‌توانست به مشروعیت داخلی طالبان کمک کند.

طالبان علی‌رغم مخالفت با مداخله برخی دولت‌های خارجی در افغانستان، علاقه خود را برای همکاری با قدرت‌های منطقه‌ای که ارزش‌های فرهنگی فوق‌محافظه‌کارانه رژیم را تطبیق می‌دهند یا جایگزین‌های مناسبی برای نظم جهانی «مبتنی بر قوانین» غربی ارائه می‌دهند، ابراز کرده است. این تعاملات به ویژه با کشورهایی که می‌توانند جایگزین‌های قابل قبولی برای نظم جهانی مبتنی بر «قوانین غربی» ارائه دهند، مورد توجه طالبان قرار گرفته است.

قطر به عنوان یکی از کشورهای کلیدی در تلاش برای پایان دادن به انزوای بین‌المللی طالبان، نقش واسطه‌ای مهمی ایفا کرده است. در ماه مه ۲۰۲۳، «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی»، نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر، مذاکرات محرمانه‌ای با «هبت‌الله آخوندزاده»، رهبر عالی طالبان، برگزار کرد. در این مذاکرات بر لزوم پایان دادن به ممنوعیت‌های تحصیل دختران و اشتغال زنان که توسط طالبان اعمال شده، تأکید شد. اگرچه این مطالبات پیش‌تراز سوی ایالات متحده مطرح شده بود، قطر با استفاده از روابط دیرینه خود با طالبان توانست برای تعامل بیشتر جامعه بین‌المللی با کابل فشار بیاورد. قطر همچنان به عنوان یک میانجی‌گر کلیدی برای دولت طالبان عمل می‌کند و می‌تواند میزبان مذاکرات تحت حمایت سازمان ملل برای بازگرداندن افغانستان به جامعه بین‌المللی باشد.

 عربستان سعودی به عنوان یکی دیگر از اعضای برجسته شورای همکاری خلیج فارس، به دقت روابط افغانستان با ایران و همچنین توزیع کمک‌های بشردوستانه در این کشور را زیر نظر دارد. در تلاش برای تقویت قدرت نرم خود، عربستان از طریق نهادهایی مانند مرکز امداد و کمک‌های بشردوستانه ملک سلمان و صندوق سعودی، دسترسی مردم افغانستان به غذا، آب، مراقبت‌های بهداشتی و آموزش را افزایش داده است.

با این حال، عربستان سعودی در مقایسه با قطر و امارات متحده عربی، تماس‌های دیپلماتیک خود با طالبان را محدود کرده است. دخالت‌های گذشته عربستان در امور افغانستان، اعتبار این کشور را در چشم مردم افغانستان خدشه‌دار کرده است. به همین دلیل، ریاض ترجیح داده است که از طریق پاکستان، به جای تعامل مستقیم با طالبان، رابطه خود باافغانستان را تقویت کند. با بدتر شدن شرایط امنیتی، عربستان سفارت خود در کابل را تعطیل کرده و دفتر کنسولگری خود را به اسلام‌آباد منتقل کرده است. با این حال، با بروز تنش میان طالبان و اسلام‌آباد به دلیل خشونت‌های مرزی و فرامرزی، این کانال ارتباطی نیز ناکارآمد شد. تنش‌های موجود بین عربستان سعودی و افغانستان، علاوه بر مسائل سیاسی، به تفاوت در تفسیرهای مذهبی از نقش اسلام در حکومت و جامعه نیز بازمی‌گردد. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، با تشویق به کاهش پیوند بین دین و حکومت، از روحانیانی که موعظه تساهل و گسترش آزادی‌های شخصی می‌کنند، حمایت می‌کند.

این در حالی است که طالبان همچنان بر آموزه‌های بنیادگرایانه‌ای که نقش اقلیت‌های دینی و زنان را به شدت کاهش می‌دهد، تأکید دارند.

رویکرد عربستان سعودی، با رویکرد طالبان در تضاد قرار گرفته است. به عنوان نمونه، در ژوئیه ۲۰۱۷، عربستان میزبان یک کنفرانس بین‌المللی دو روزه سازمان همکاری اسلامی بود که در آن بیش از صد عالم دینی از نزدیک به چهل کشورشرکت کردند. این کنفرانس با صدوربیانیه‌ای که خشونت طالبان را از نظر دینی نامشروع اعلام کرد، به پایان رسید.

تا به امروز، هیچ کشوری از جمله کشورهای خلیج فارس به طور رسمی مشروعیت حکومت طالبان بر افغانستان، که این گروه آن را «امارت اسلامی افغانستان» می‌نامد، به رسمیت نشناخته است. با این وجود، در فوریه ۲۰۲۴، سومین نشست ده‌ها نماینده بین‌المللی در امور افغانستان در دوحه برگزار شد. هدف این نشست، هماهنگی بهتر برای تعاملات بین‌المللی با کابل و تلاش برای دستیابی به راهکاری مشترک برای مدیریت وضعیت افغانستان بود.

در طول سال گذشته، امارات متحده عربی نیز مانند دیگر کشورهای خلیج فارس، به دنبال افزایش نفوذ خود در افغانستان بوده است. در ۴ ژوئن ۲۰۲۴، «سراج‌الدین حقانی»، وزیر داخله طالبان، به ابوظبی سفر کرد و با «شیخ محمد بن زاید»، رئیس‌جمهور امارات، دیدار کرد. این سفر، اولین سفر حقانی به خارج از افغانستان از زمان به قدرت رسیدن مجدد طالبان بود. در این دیدار، رئیس استخبارات طالبان، «عبدالحق واثق» نیزحضور داشت. دو طرف در این دیدار درباره «تقویت پیوندهای همکاری بین دو کشور و راه‌های گسترش روابط برای خدمت به منافع مشترک و کمک به ثبات منطقه‌ای» بحث و تبادل نظر کردند. همچنین در دستور کار این دیدار، موضوعات اقتصادی و توسعه‌ای و همچنین حمایت از بازسازی و توسعه افغانستان قرار داشت. این دیدار، با توجه به اتهامات قبلی ایالات متحده علیه حقانی به دلیل مشارکت در یک حمله تروریستی که منجر به کشته شدن یک غیرنظامی آمریکایی در کابل شد، شوک بزرگی به واشنگتن وارد کرد. تصمیم شیخ محمد بن زاید برای دیدار با هیئت افغانستانی، به طالبان مشروعیت بین‌المللی قابل توجهی بخشید، زیرا امارات متحده عربی این دو را به عنوان نمایندگان معتبر یک دولت خارجی پذیرفت. اگرچه این اقدامات دیپلماتیک، به رژیم طالبان مشروعیت بین‌المللی می‌بخشد، اما چندین کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس همچنان به عنوان واسطه‌هایی مفید برای غرب در تعامل با کابل عمل کرده‌اند. این کشورهای خلیج فارس، سیاست‌های ترجیحی غرب را به طالبان منتقل کرده و بر ضرورت لغو محدودیت‌های سرکوبگرانه بر حقوق زنان و ممنوعیت موسیقی به عنوان شرطی برای کسب شناخت بیشتربین‌المللی تأکید کرده‌اند.

در حال حاضر، به نظر می‌رسد طالبان از مذاکره راضی هستند، به ویژه با توجه به سرمایه‌گذاری‌های میلیارد دلاری در زیرساخت‌ها که مطرح شده است. با این حال، چالش‌های جدی‌تری در پیش روی طالبان قرار دارد. از جمله این چالش‌ها، ایجاد روابط قوی و پایدار با شرکای بین‌المللی و منطقه‌ای است، در حالی که از دخالت خارجی در امور روزمره دولت کابل و جامعه افغانستان جلوگیری شود. این چالش‌ها نشان‌دهنده مسیری دشواربرای طالبان در حفظ توازن میان حفظ حاکمیت داخلی و کسب مشروعیت بین‌المللی است.

منبع: Gulf International Forum