کرونا، ۵ سال بعد؛ بحرانی که هنوز تلفات می‌گیرد...

همه‌گیری کرونا باعث افزایش شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی شد؛ بر اساس گزارش‌های جهانی، گروه‌های آسیب‌پذیر مانند افراد کم‌درآمد، اقلیت‌های نژادی و کارگران غیررسمی بیشترین آسیب را کرونا دیدند. بنا بر گزارش بانک جهانی بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱، ثروت میلیاردر‌های جهان ۴.۴ تریلیون دلار افزایش یافت، اما حداقل ۱۰۰ میلیون نفر به زیر خط فقر سقوط کردند. مطالعه‌ای که در ایران انجام شده، نشان می‌دهد که نرخ مشارکت نیروی کار در چهار ماه نخست همه‌گیری ۳.۷ درصد کاهش یافت و حدود ۱.۵ میلیون نفر شغل خود را از دست دادند. همچنین ۷۵۰ هزار نفر درخواست بیمه بیکاری دادند که ۶۰ درصد آنها کارکنان بخش خدمات بودند.

افزایش تنش‌های خانوادگی و کاهش تعاملات اجتماعی

دوره‌های طولانی قرنطینه، عدم قطعیت و مشکلات اقتصادی منجر به افزایش شدید مشکلات سلامت روان از جمله افسردگی، اضطراب و سوءمصرف مواد شد. مطالعات نشان می‌دهند که افراد در دوران همه‌گیری افزایش تنش‌های خانوادگی، کاهش تعاملات اجتماعی و افزایش اضطراب را تجربه کردند. در برخی موارد، ناامیدی از حمایت‌های دولتی نیز به این فشار‌های روانی افزوده شد. تحقیقات نشان می‌دهند که این مشکلات روانی پس از پایان همه‌گیری در جوامع ماندگار شدند.

افزایش شکاف‌های اجتماعی

تغییر در ساختار بازار کار از دیگر تبعات کرونا بود؛ کار از راه دور مفهومی بود که با کرونا آمد و در روزگار بعد از کرونا هم ماند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که دورکاری برای برخی افراد، مانند زنان هیئت علمی، مزایایی مانند انعطاف‌پذیری بیشتر و مدیریت بهتر زمان ایجاد کرد. اما در مقابل، باعث افزایش فشار کاری، تداخل کار، زندگی خانوادگی، و انزوای اجتماعی شد. اما در همان زمان نیز در برخی از مشاغل، دورکاری امکان‌پذیر نبود و بسیاری از افراد، شغل خود را از دست دادند. برای مثال مطالعه‌ای نشان می‌دهد که کووید باعث شد حدود یک میلیون آمریکایی از بازار کار حذف شوند. مطالعات در ایران نیز نشان می‌دهند که بسیاری از کسب‌وکار‌های کوچک تحت تأثیر کرونا قرار گرفتند، ساعات کاری آنها کاهش یافت، درآمد آنها کم شد و صاحبانشان تحت فشار‌های شدید روانی و اقتصادی قرار گرفتند. تعطیلی مدارس و انتقال سریع به آموزش آنلاین باعث کاهش یادگیری در میان دانش‌آموزان شد. مطالعات نشان می‌دهند که این اتفاق در بلندمدت شکاف‌های آموزشی را افزایش داد. به‌ویژه در مناطق محروم، بسیاری از دانش‌آموزان به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب برای یادگیری آنلاین، با افت تحصیلی مواجه شدند. از سوی دیگر، معلمان و اساتید نیز فشار زیادی برای تطبیق با سیستم آموزشی جدید تحمل کردند.

امنیت مالی پیش‌شرط بهبود زندگی در همه‌گیری

«دنیای شاد و امن من زیر و رو شد» عنوان مقاله‌ای است که روزنامه گاردین چندی پیش در خصوص کرونا نوشت. در این مقاله گاردین بررسی می‌کند که «چگونه کووید بر افراد بالای ۵۰ سال در انگلستان تأثیر گذاشت؟» یک مطالعه نشان می‌دهد که افراد ۵۰ ساله و بالاتر در انگلستان نسبت به قبل از همه‌گیری کووید رضایت بیشتری از زندگی، داشتن برنامه روزانه بهتر و احساس سلامتی و خوشحالی بیشتری دارند، اما افسردگی در بین آنها بیشتر شده است. افراد ۵۰ ساله و بالاتر در این پژوهش، مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. روزنامه گاردین در خصوص نتایج این پژوهش نظرسنجی برگزار کرده است که نتایج این نظرسنجی تصویر پیچیده‌تری از این موضوع را نشان می‌دهد. تحلیل نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد که کیفیت زندگی بسیاری از افراد در این سال‌ها به طور قابل توجهی کم شده است. آن دسته از خوانندگانی که امنیت مالی زیادی داشتند وضعیت زندگی‌شان بهتر شده است، زیرا توانسته بودند ساعات کاری خود را کم یا از خانه کار کنند وحتی زودتر بازنشسته شوند. برای این دسته از افراد کرونا فرصتی بود برای گذراندن زمان بیشتر با خانواده، فعال‌تر بودن از نظر فیزیکی، آشپزی در خانه، پرداختن به علایق شخصی یا حتی تغییر شغل. در مقابل این دسته، گروهی دیگر قرار دارند که در دوران کرونا وضعیت مالی خوبی نداشتند و درگیر مشکلات جسمی در آن دوران شدند. از نظر این دسته کرونا، سلامت، وضعیت اقتصادی، شغل و روابط آنها را تحت تأثیر منفی قرار داده است. آنها می‌گویند قرنطینه‌ها منزوی‌شان کرده و باعث شده است درگیر مشکلات مالی و مسائل سلامت روانی شوند.

مطالعات مشابه در ایران نشان می‌دهند که تنش‌های خانوادگی در دوران قرنطینه افزایش یافته، بسیاری از افراد با افسردگی و اضطراب دست‌وپنجه نرم کرده‌اند و کاهش ارتباطات اجتماعی بر روابط آنها تأثیر منفی گذاشته است. در برخی موارد، افزایش خشونت خانگی نیز گزارش شده است. این افراد می‌گویند حتی زندگی اجتماعی و فرهنگی‌شان در این دوران تحت تاثیر قرار گرفته است. این گروه احساس ناراحتی دارند نسبت به تغییرات اجتماعی گسترده باقی مانده از دوران کرونا مانند آن که مردم خودخواه‌تر شده‌اند، برخی بخش‌های اقتصادی آسیب دائمی دیده‌اند، خدمات عمومی بدتر شده‌اند و اعتماد به دولت، علم و نهاد‌های اجتماعی کاهش یافته است.

کرونا؛ فرصت یا تهدید؟

در ادامه قسمتی از داستان افراد ۵۰ ساله و بزرگتر از زندگی بعد از کووید می‌آید:

ویراستاری ۵۴ ساله از تجربه دوران کرونا می‌گوید: «پیش از همه‌گیری، در یک کالج کار می‌کردم، شغلی که بد نبود، اما الهام‌بخش هم نبود. در کارم گیر کرده بودم، اما انگیزه‌ای برای تغییر آن نداشتم. با شروع قرنطینه، در ۵۰ سالگی شغلم را از دست دادم، اما در واقع این اتفاق به نفعم شد، زیرا از فضای بوروکراتیک شرکت خسته شده بودم. پس از آن، میزان کار‌های ویراستاری که انجام می‌دادم را افزایش دادم و با دو انتشارات همکاری کردم. سپس در یک جشنواره ادبی مشغول به کار شدم که شغل رویایی‌ام بود. زندگی‌ام بعد از همه‌گیری به‌طور قابل‌توجهی بهتر شده است. از خانه کار می‌کنم و می‌توانم زمانم را بین والدین سالمندم، دختر بیمارم، نوه‌هایم و تحصیلاتم تنظیم کنم. از نظر مالی مشکلی ندارم، زیرا همسرم نیز از خانه کار می‌کند و حقوق او بخش اصلی درآمد خانوادگی ماست.»

جین که دهه ۵۰ زندگی خود را سپری می‌کند، اما بعد از کرونا منزوی‌تر شده است: «قبل از همه‌گیری، شادتر بودم. آخرین فرزندم در سال ۲۰۲۰ خانه را ترک کرد. حالا از خانه کار می‌کنم و به‌ندرت به اداره می‌روم. در منطقه‌ای روستایی زندگی می‌کنم و بسیار منزوی هستم. از نظر مالی وضعیت بدتری دارم. هزینه‌های زندگی افزایش یافته و قبض‌های گاز و برق دوباره بالا رفته‌اند.»

روایت‌های این گزارش نشان می‌دهد که همه کرونا را یکسان تجربه نکرده‌اند. در حالی که برخی از آن به عنوان فرصتی برای تغییر سبک زندگی استفاده کردند، برخی دیگر هنوز درگیر اثرات منفی اقتصادی و روانی آن دوران هستند.