چرا پزشکان نمی‌خواهند متخصص شوند؟!

پزشکی و تخصص‌های پزشکی همیشه جزو رشته‌های پرطرفدار و به قولی آینده‌دار بوده‌اند، نگاه و باوری که در سال‌های اخیر تغییر کرده است. بعضی پزشکان ترجیح می‌دهند، تخصص نگیرند و به‌عنوان پزشک عمومی کار خود را ادامه دهند، عده‌ای مهاجرت می‌کنند و همه از عدم تناسب میان وقت و درآمد آن گلایه دارند.

در سال‌های اخیر، سه رشته تخصصی مهم پزشکی در ایران (بیهوشی، طب اورژانس و کودکان) با کاهش شدید تقاضا مواجه شده‌اند، به‌طوری که در مرحله تکمیل ظرفیت آزمون دستیاری پنجاه و یکم، از ۴۷۰ ظرفیت رشته کودکان فقط ۱۷ نفر، از ۴۱۶ ظرفیت طب اورژانس تنها ۶ نفر، و از ۳۵۲ ظرفیت بیهوشی فقط ۱۷ نفر پذیرفته شدند. این کاهش استقبال به دلیل درآمد پایین، سختی کار، فشار‌های روانی و افزایش مهاجرت پزشکان است. آمار‌ها نشان می‌دهد تنها ۵ درصد از پزشکان درآمد بسیار بالا دارند و ۷۰ درصد با یک ماه بیکاری دچار بحران مالی می‌شوند. با وجود داشتن بیش از ۹۰ هزار پزشک عمومی، برخی رشته‌های تخصصی حیاتی در آستانه بحران کمبود نیرو هستند. کارشناسان پیشنهاد داده‌اند اصلاح تعرفه‌ها، حمایت مالی از رزیدنت‌ها، کاهش انحصار آموزشی و کاهش مهاجرت می‌تواند این وضعیت را بهبود بخشد.

امید به تغییر و افزایش ثبت‌نام

دکتر هادی یزدانی پزشک عمومی درباره تفاوت و تغییر آمارها به روزنامه اینترنتی فراز می‌گوید: «همیشه تعدادی ثبت‌نام و شرکت‌کننده داریم که با هم برابر نیستند. بعضی افراد با این‌که ثبت‌نام کرده‌اند، به هر دلیلی نمی‌توانند یا ترجیح می‌دهند در آزمون شرکت نکنند. آمار ثبت‌نام در این سال‌ها بین ۱۲ هزار تا ۱۶ هزار و همیشه بین ثبت‌نام و شرکت فاصله و تفاوت بوده است. سال ۱۴۰۰ تعداد کسانی که در آزمون دستیاری ثبت‌نام کردند ۱۲۶۰۱ نفر بود و از بین آنها فقط ۹۸۱۹ نفر در آزمون شرکت کردند که به نسبت سال‌های قبل آمار خیلی پایینی است. سال ۱۴۰۲ ثبت‌نام تقریبا ۱۳ هزار نفر بود و ۱۰۶۰۰ نفر در آزمون شرکت کردند. سال ۱۴۰۳ تعداد شرکت‌کنندگان افزایش داشت و به ۱۲۳۵۸ نفر رسید. امسال ۱۴۷۰۸ نفر ثبت‌نام کردند و ۱۳۰۵۷ نفرشان در آزمون شرکت کردند که حدود ۸۸ درصد است. نباید افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو در رشته‌های پزشکی را فراموش کنیم. این عامل نیز در بالا رفتن تعداد شرکت‌کنندگان در آزمون طی ۲ سال اخیر موثر بوده است.»

تغییرات در ثبت‌نام آزمون دستیاری

دکتر یزدانی در ادامه دلایل کاهش ثبت‌نام در بعضی رشته‌های آزمون دستیاری را برمی‌شمارد: «تحلیل این آمار ظرافت‌های خاص خودش را دارد. سختی‌ها و مشکلات دوره‌ی دستیاری، مسائل و موانع قانونی، شیف‌های سنگین و سخت کاری، فشار‌های روانی روی دستیاران و… از پستو بیرون آمد و علنی شد. از طرف دیگر با عوض شدن دولت و شروع فعالیت دکتر ظفرقندی به عنوان وزیر بهداشت، تغییراتی هم در شرایط و دستورالعمل‌ها پیش آمد؛ مانند شرایط ضامن‌ها، شغل حساب شدن دستیاری، بیمه‌ی دستیاران و… قول‌ها و وعده و وعید‌های دولت پزشکیان، در صعودی شدن روند ثبدر توجه پزشکان عمومی به دستیاری موثر بود. هر چند شرایط مطلوب و همه ایراد‌ها رفع نشده است، شاهد شیب افزایشی در ثبت‌نام و شرکا هستیم.»

او شرایط اقتصادی را در این مورد موثر می‌داند و توضیح می‌دهد: «منطق بازار کار به دانشجویان پزشکی یا پزشکان عمومی می‌گوید که زمان و انرژی خود را برای رشته‌هایی نگذارند که آورده کافی ندارند. وقتی فرآیند پزشکی از دوره دانشجویی تا تخصص می‌تواند ۸ تا ۱۰ سال طول بکشد و بعد از آن هم دوره طرح را تمام شود و فرد کاملا از زندگی عقب بماند، طبیعی است که دانشجو‌ها یا فارغ‌التحصیلان پزشکی عمومی سراغ آن رشته‌ها و تخصص‌ها نروند. متاسفانه حتی این دولت هم در بسیاری موارد تعلل می‌کند و تغییراتی را که فقط به یک امضا یا دستور نیاز دارد، مدت زیادی در فرآیند‌های اداری باقی می‌ماند. چنین شرایطی برای سیستم بهداشت و درمان کشور و سلامت مردم خطرناک است، چون اگر بعضی ظرفیت‌ها همچنان خالی بماند، در آینده نزدیک دچار مشکل خواهیم شد. همان‌طور که الان درمورد طب اورژانس و بیهوشی به مشکل برخورده‌ایم.»

تاثیر مهاجرت بر خالی ماندن ظرفیت‌های دستیاری

کاهش استقبال از این گرایش‌ها و کمبود متخصص در این رشته‌ها دلایل متعددی دارد، اما مهم‌ترین آنها به گفته خود پزشکان و نیز با توجه به صحبت‌های دکتر یزدانی، تعرفه‌های غیرمنطقی و درآمد پایین، سختی دوره‌ی تخصص، دشواری کاری، فشار روانی و جذابیت نداشتن این رشته‌ها هستند. در سال‌های اخیر خبر‌ها و گزارش‌های زیادی در مورد مهاجرت پزشکان، متخصصان، پرستاران و کادر درمان به اروپا، آمریکا و حتی کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس منتشر شده است. در عین حال دانشجویان پزشکی از همان سال اول به دنبال یادگیری زبان انگلیسی و در فکر مهاجرت هستند.

دکتر هادی یزدانی درباره افزایش مهاجرت پزشکان و تاثیر آن روی وضعیت فعلی حوزه بهداشت و درمان می‌گوید: «در چند سال گذشته استقبال دانشجویان پزشکی از بعضی رشته‌های تخصصی مانند بیهوشی، طب اورژانس، کودکان، داخلی و عفونی و حتی جراحی قلب کاهش قابل توجهی داشته است و تاثیر آن‌را می‌توان در به صورت صندلی‌های خالی در آزمون‌های دستیاری دید. سال ۱۴۰۳، در مرحله تکمیل ظرفیت آزمون دستیارِی، با این‌که رشته‌ی تخصصی کودکان ۴۷۰ ظرفیت داشت، فقط ۱۷ نفر، پذیرفته شدند. در رشته تخصصی طب اورژانس با ۴۱۶ نفر ظرفیت تعداد پذیرفته‌شدگان فقط ۶ نفر و در تخصص بیهوشی با ظرفیت ۳۵۲ نفر فقط ۱۷ نفر پذیرفته شدند! این آمار وقتی بیشتر جلب توجه می‌کند که بدانیم طب اورژانس در کشور آمریکا جزو تخصص‌های پرطرفدار پزشکی است.»

او در پایان هشدار می‌دهد: «هنوز این مهاجرت‌ها دسترسی مردم به خدمات پزشکی و درمانی را کاهش نداده است. اگر روند فعلی تغییر نکند، چند سال آینده دولت و مردم به مشکل جدی برخواهند خورد. در صورت تداوم روند کاهش استقبال از رشته‌های حیاتی تخصصی، نظام سلامت ایران با چالشی جدی در تأمین پزشکان متخصص روبرو خواهد شد؛ بحرانی که بی‌توجهی به آن، پیامد‌های جبران‌ناپذیری برای کیفیت خدمات درمانی و سلامت عمومی جامعه به همراه خواهد داشت.»