آخرین فرصت برای نجات زمین؛ آیا می‌توان افزایش دما را معکوس کرد؟

در خرداد امسال، بیش از ۶۰ دانشمند اقلیم‌شناس هشدار دادند که اگر انتشار گازهای گلخانه‌ای با همین سرعت ادامه پیدا کند، ممکن است مقدار دی‌اکسیدکربنی که می‌توانیم بدون عبور از مرز خطرناک ۱.۵ درجه گرمایش وارد جو کنیم، تنها در سه سال آینده به آخر خط می‌رسد.

 در واقع میانگین دمای زمین نسبت به دوران پیشاصنعتی، تنها ۱.۵ درجه سانتی‌گراد مجاز به افزایش است. با این حال، عبور از این مرز لزوماً به معنای وقوع فاجعه‌ای بلافاصله و برگشت‌ناپذیر نیست. اگرچه گذر از مرز ۱.۵ درجه می‌تواند تهدیدهای قابل توجهی برای کشورهای جزیره‌ای و افزایش خطر تغییرات دائمی در برخی زیست‌بوم‌ها را به همراه داشته باشد، اما زمین فوراً به ورطه‌ی نابودی نخواهد افتاد. به گفته‌ی کارشناسان، اگر بتوانیم انتشار گازهای گلخانه‌ای را مهار کنیم، همچنان راه‌هایی برای کاهش تدریجی دمای زمین حتی پس از عبور از این آستانه وجود دارد.

مایکل مان، اقلیم‌شناس برجسته و مدیر مرکز علم، پایداری و رسانه در دانشگاه پنسیلوانیا، می‌گوید تلاش برای کاهش انتشار گازها همچنان بهترین گزینه است و هر بخش کوچکی که از آن جلوگیری کنیم، به نفع ماست. به گفته‌ی او، مهار انتشار گازها اکنون ارزان‌تر، آسان‌تر و مؤثرتر از تلاش برای بازگرداندن دمای زمین به سطح پایین‌تر در آینده خواهد بود.

در گزارشی که منتشر شد، آمده است که تنها ۱۴۳ میلیارد تُن (۱۳۰ میلیارد تُن متریک) دی‌اکسیدکربن دیگر می‌توان منتشر کرد تا خطر عبور از آستانه ۱.۵ درجه محتمل شود؛ در حالی که جهان سالانه حدود ۴۶ میلیارد تُن (۴۲ میلیارد تُن متریک) دی‌اکسیدکربن تولید می‌کند.

طبق این گزارش، دمای زمین در حال حاضر نسبت به میانگین پیشاصنعتی حدود ۱.۲ درجه سانتی‌گراد (۲.۲ درجه فارنهایت) افزایش یافته که تقریباً تمام این افزایش ناشی از فعالیت‌های انسانی است. با این حال، به نظر می‌رسد بخشی از اثر گرم‌کنندگی گازهای گلخانه‌ای تاکنون پنهان مانده، چراکه اقیانوس‌ها مقدار زیادی از گرمای اضافی را جذب کرده‌اند.

سازمان ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA) اعلام کرده که این گرمای اضافی طی دهه‌های آینده از طریق تبخیر و انتقال مستقیم گرما به جو آزاد خواهد شد؛ چه انتشار گازهای گلخانه‌ای کاهش یابد یا خیر.

بر همین اساس، حتی اگر انتشار گازهای کربنی از امروز به صفر برسد، دمای جهانی برای چند دهه دیگر افزایش خواهد یافت. انتظار می‌رود که تنها از طریق رهاسازی گرمای ذخیره‌شده در اقیانوس‌ها، حدود ۰.۵ درجه سانتی‌گراد (۰.۹ درجه فارنهایت) گرمایش اضافی تجربه شود. با این حال، دما در نهایت تثبیت می‌شود و در بازه‌های چند هزار ساله، زمین از طریق مکانیسم‌های طبیعی مانند جذب CO۲ توسط جنگل‌ها و خاک‌ها، می‌تواند دمای خود را به سطح پیشاصنعتی بازگرداند.

چرا ۱.۵ درجه این‌قدر مهم است؟

از نگاه دانشمندان اقلیم‌شناس، آستانه ۱.۵ درجه سانتی‌گراد نقطه‌ی بحرانی مهمی به شمار می‌رود. کریستن زیکفلد، استاد اقلیم‌شناس دانشگاه سایمون فریزر کانادا، توضیح می‌دهد که عبور از این حد، شرایط آب‌وهوایی را برای ساکنان کشورهای در حال توسعه، به‌ویژه مناطق جزیره‌ای، به شدت خطرناک می‌کند. به گفته او ۱.۵ درجه، شاخصی از وضعیتی در سیستم اقلیم‌شناسی است که فکر می‌کنیم هنگام رسیدن به این حد، هنوز می‌توانیم پیامدهای آن را مدیریت کنیم.

عبور از این مرز می‌تواند منجر به ذخیره شدن مقادیر زیادی گرمای اضافی در اقیانوس‌ها شود که بعدها آزاد خواهد شد. همچنین، احتمال عبور از نقاط واژگونی اقلیمی افزایش می‌یابد؛ نقاطی که در آن‌ها بخش‌هایی از سامانه زمین می‌توانند ناگهان به وضعیت کاملاً متفاوتی تغییر کنند. برای مثال، ممکن است صفحه یخی گرینلند فروبپاشد یا جنگل‌های آمازون به دشت‌های خشک تبدیل شوند.

اگرچه بهترین راهکار کاهش فوری و شدید انتشار گازهای گلخانه‌ای است، برخی کارشناسان معتقدند که حتی در صورت عبور از آستانه ۱.۵ درجه، ممکن است بتوان افزایش دما را در بلندمدت معکوس کرد. البته فناوری‌های موردنیاز برای این هدف هنوز در دسترس کامل نیستند و میزان موفقیت آن‌ها نیز با عدم قطعیت همراه است. زیکفلد توضیح می‌دهد که برای معکوس کردن روند گرمایش، نه تنها باید به سطح «کربن صفر خالص» برسیم، بلکه باید به «انتشار منفی خالص» دست یابیم؛ به این معنا که باید بیش از مقدار تولیدشده‌ی دی‌اکسیدکربن را از جو خارج کنیم.

در حال حاضر، روش‌های طبیعی مانند کاشت درخت، سالانه حدود ۲ میلیارد تُن متریک دی‌اکسیدکربن جذب می‌کنند. اما اگر بخواهیم دمای زمین را تنها ۰.۱ درجه سانتی‌گراد کاهش دهیم، باید حدود ۲۲۰ میلیارد تُن متریک CO۲ از جو حذف شود. به عبارتی، جذب کربن باید صد برابر شود، که به‌گفته زیکفلد با محدودیت‌های شدید در منابع زمین و کاربری آن، بسیار بعید به نظر می‌رسد. به همین دلیل، به فناوری‌های جذب و ذخیره‌سازی کربن (CCS) نیاز خواهیم داشت؛ فناوری‌هایی که دی‌اکسیدکربن را از جو بیرون کشیده و زیر زمین دفن می‌کنند. با این حال، این فناوری‌ها هنوز در مراحل آزمایشی هستند و بسیار پرهزینه‌اند.

رابین لمبول، پژوهشگر اقلیم‌شناس در کالج سلطنتی لندن و از نویسندگان این گزارش، می‌گوید: «در عمل، اگر این فناوری‌ها بتوانند ما را به کربن صفر برسانند، دستاورد بزرگی خواهد بود. در یک سناریوی بسیار خوش‌بینانه، ممکن است در طی ۵۰ سال دمای زمین حدود ۰.۳ درجه سانتی‌گراد کاهش یابد، اما روند آن بسیار کند خواهد بود.»

بر اساس گزارش اخیر، با نرخ فعلی انتشار گازهای گلخانه‌ای، بودجه‌های کربنی باقی‌مانده برای ماندن زیر آستانه‌های ۱.۶، ۱.۷ و ۲ درجه سانتی‌گراد، به ترتیب طی ۷، ۱۲ و ۲۵ سال آینده مصرف خواهند شد. مایکل مان در مصاحبه‌ای تأکید کرد: «اگر از آستانه ۱.۵ درجه عبور کنیم، باقی‌ماندن در محدوده ۱.۶ بهتر از ۱.۷، و ۱.۷ بهتر از ۱.۸ خواهد بود. اکنون چالش ما این است که با بیشترین سرعت ممکن انتشار کربن را کاهش دهیم تا از بروز آثار فاجعه‌بارتر جلوگیری کنیم.»

او همچنین خاطرنشان کرد که جهان در مسیر کاهش تدریجی انتشار گازها گام برداشته است: «بیایید به یاد داشته باشیم که ما در حال تغییر مسیر هستیم.»

منبع: خبرآنلاین