خشکسالی ایران

چرا کشور به این مرحله رسیده است؟ آیا تغییرات اقلیمی تنها عامل بحران هستند یا باید به دلایل عمیق‌تری در عرصهٔ سیاست‌گذاری و ساختار توسعه نیز توجه کرد؟ این مقاله تلاشی است برای تحلیل دقیق این بحران پیچیده در پنج لایهٔ اصلی.

تهران در پنجمین سال خشکسالی پیاپی‌اش نفس می‌کشد. سطح سدها پایین آمده است، سفره‌های زیرزمینی تهی‌تر از همیشه‌اند، فشار آب در بسیاری از مناطق افت کرده‌اند و پروژه‌های ناتمام، مثل زخمی قدیمی، مدام سر باز می‌کنند.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور گفت: پیش‌بینی می‌شود پاییز سال جاری به علت تقویت مونسون، دیرتر آغاز شود و به علت تداوم لانینای ضعیف با گرایش به شرایط خنثی انتطار می‌رود بارش‌های کمتر از نرمال در ایران و سایر نقاط خاورمیانه رخ دهد.

سدهای تهران خالی شده‌اند! در روزهای اخیر ویدئوها و عکس‌هایی از وضعیت آب سدهای تهران مانند سد لتیان و سد امیرکبیر منتشر شده است که نشان می‌دهد حجم آب پشت این سدها بسیار پایین آمده و حتی به رسوب‌های کف سد رسیده است.

 مدیرعامل آبفای استان تهران گفت: شهروندان استان تهران به طور متوسط روزانه ۲۵۰لیتر آب مصرف می کنند.

آمارهای جدید مرکز ملی پایش نشان می‌دهد سال آبی (مهر ۱۴۰۰ تا انتهای شهریور ۱۴۰۱) سال کم‌بارشی بود و نتیجه‌ی آن استمرار سال‌های خشک در کشور شده است.

میادین میوه و تره‌بار ایران را کانتینربر‌های هندوانه‌کش ترکیه محاصره کردند! این، بزرگ‌ترین فاجعه صادرات آب از سرزمین خشک و نیمه‌خشک ایران به سرزمین پر آب ترکیه است که در سال‌های آینده با سد‌هایی که ترکیه روی دجله می‌زند و ایران و عراق را خشک‌تر از گذشته می‌کند، فاجعه‌بارتر نیز می‌شود. ایجاد گرد و خاک‌های کنونی در استان خوزستان و کشور نیز یکی از مصادیق این فاجعه است. ترکیه با ساخت سدهای عظیم بر سرچشمه رودهای دجله و فرات، بین ۵۰ تا ۷۰ درصد آب این ۲ رودخانه را پشت بتن‌های سخت محصور کرده تا سرزمین‌های خشک در پایین دست، نمناک نشوند. منظور اجرای طرح «گاپ» است که با جلوگیری از ورود آب به کشورهای درگیر جنگ و فقر، چون سوریه و عراق، حالا آن‌ها را نیز با مشکلات جدی‌تر در حوزه معیشت و آب و هوای پاک مواجه می‌کند. هم‌اکنون وسعت مناطق غبارخیز داخلی ایران ۳۵ میلیون هکتار است که در ۲۳ استان پراکنده شده و هر سال ۴ میلیون‌ و ۲۳۰ هزار تن گردوغبار از آن بر می‌خیزد. از سویی کانون گردوغبارها با منشاخارجی عددی در حدود ۲۷۹ میلیون هکتار است که ۷ برابر کانون‌های داخلی است و میزان غبارخیزی آن ها ۱۸۰ میلیون تن در هر سال است. این رقم در پی آغاز بهره‌برداری سد ایلیسوی ترکیه طی ۶ ماه اخیر، به‌زودی افزایش بیشتری خواهد یافت و مناطق بیشتری از بستر دجله و فرات خشک خواهد شد. حال و در شرایط بحرانی جنوب کشور که بخش بزرگی از آن متاثر از سدسازی در ترکیه است، خبر صدورِ روزانه ۷۰۰ کانتینر هندوانه به ترکیه و عراق که در مناطق خشک ایران کشت می‌شود، دیگر نور علی نور است!

وزارت نیرو با انتشار گزارشی با موضوع "تغییر اقلیم" و با اشاره به برگزاری اجلاس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد (کوپ ۲۶) نوشت: "با توجه به روند افزایش دما و تغییرات اقلیم چاره‌ای جز ایجاد سازگاری با منابع موجود و کم‌آبی نداریم."

در حالی سایر کشورها در تلاش هستند که ذخایر آبی خود را حفظ کنند ایران در هدر دادن آب رکورد جدیدی به ثبت رسانده است که با این شرایط در چند سال آینده وارد بحران بی‌آبی مطلق خواهیم شد.