فعال یا تمدید شدن اسنپ‌ بک؛ سرنوشت بازارها چه می‌شود؟

مکانیزم ماشه و اسنپ بک فرآیندی در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است که امکان بازگرداندن خودکار تحریم‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران را فراهم می‌کند. آخرین مهلت فعال شدن مکانیزم ماشه و اسنپ بک، ۱۰ سالگی توافق برجام است و اگر تا پایان ۱۰ سالگی برجام یعنی ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵، اسنپ بک فعال نشود، این اهرم فشار از اختیار اروپا خارج می‌شود. به همین دلیل طرف اروپایی ترجیح می‌دهد یا اسنپ بک را فعال کند و یا تمدید کند تا اهرم فشار خود را از دست ندهد.

سه کشور اروپایی،آلمان فرانسه و انگلیس، طی نامه‌ای به شورای امنیت درخواست فعال شدن مکانیزم ماشه را دادند.با فعال شدن مکانیزم ماشه، مهلت یک ماهه‌ای برای فعال شدن اسنپ بک گذاشته شده.طرف اروپایی مدعی شده درصورت تامین انتظارات آژانس و مذاکره با آمریکا،اسنپ بک را تمدید می‌کند.با فعال شدن مکانیزم ماشه، قیمت دلار به بیش از صدهزار تومان رسید و قیمت طلا نیز به نزدیکی ۹ میلیون تومان حمله کرد.

درصورتی که اسنپ بک فعال شود، قطعنامه‌هایی که علیه ایران وضع شده بودند و باعث تحریم‌هایی بودند، به اقتصاد ایران برمی‌گردند. تحریم‌ها شامل محدودیت‌هایی در حوزه‌های هسته‌ای، تسلیحاتی، موشکی و حمل و نقل هستند. تحریم‌های حمل و نقل تاثیر زیادی در اقتصاد کشور دارد. بیشترین تاثیر اقتصادی اسنپ بک، تحریم‌های حمل و نقل و مالی است که باعث می‌شود کشور‌های تابع سازمان ملل از ترس تحریم‌های غرب، با احتیاط بیشتری با ما تجارت کنند. مسائل سیاسی مربوط به مکانیزم ماشه و اسنپ بک، موضوع این گزارش نیست. هدف گزارش ابعاد اقتصادی اسنپ بک و بررسی اثرات آن بر اقتصاد می‌باشد.

تاثیرات اقتصادی اسنپ بک

دولت چهاردهم طبق گفته مدنی‌زاده، وزیر اقتصاد، در سال ۱۴۰۴ حدود ۸۰۰ همت کسری بودجه دارد. از طرفی دولت در بودجه ۱۴۰۴ فروش ۸۱۰ هزار میلیارد تومان اوراق را درنظر گرفته است. این اوراق تا قبل از جنگ ۱۲ روزه، با نرخ سودی که تعیین شده بود، کم و بیش به فروش می‌رفت، اما بعد از جنگ به دلیل افزایش ریسک‌های سیاسی، اقبال به اوراق دولت کم شد و باعث افزایش نرخ بهره در بازار‌ها شد. همزمان با افزایش نرخ بهره، سقوط بورس شدیدتر شد، اما همچنان باوجود نرخ ۳۶ درصد اوراق اخزای دولت، خریداران اوراق دولتی عقب نشسته‌اند که این امر به افزایش کسری بودجه دولت منتهی می‌شود. شامخ اقتصاد و داده‌هایی که توسط نهاد‌های رسمی منتشر می‌شود، نشان از رکود عمیق در اقتصاد و صنعت دارد. این رکود به کاهش تولید و فروش شرکت‌ها منجر می‌شود و می‌تواند کاهش درآمد‌های مالیاتی دولت را درپی داشته باشد. در بودجه ۱۴۰۴ دولت بیش از ۱۸۰۰ همت درآمد مالیاتی درنظر گرفته شده که تا پایان تیرماه حدود ۴۰۰ همت آن وصول شده و درواقع از درآمد پیش‌بینی شده مالیاتی نیز دولت کسری دارد.

اگر اسنپ بک فعال شود، فروش ۸۱۰ همت اوراقی که تا امروز، اوایل شهریورماه ۱۴۰۴، کمتر از ۲۰۰ همت آن به فروش رسیده، به سختی ممکن خواهد شد و شاهد افزایش نرخ سود خواهیم بود تا اوراق به فروش برسد. پیش‌بینی می‌شود نرخ سود اخزای دولت به مرز ۴۰ درصد برسد که باعث عمیق‌تر شدن رکود در سایر بازار‌ها می‌شود. همچنین در تجارت خارجی نیز دچار محدودیت‌هایی خواهیم شد و کسری‌هایی نیز از این قسمت تجربه خواهیم کرد و دور از ذهن نیست که فروش محصولات صادراتی و شیمیایی کشور را با تخفیف انجام دهیم.درصورت فعال شدن اسنپ بک، احتمال اینکه دلار اعداد بالاتری را ببیند، وجود دارد چرا که کسری بودجه دولت تشدید می‌شود و باتوجه به منابع درآمدی موجود، ناچار به چاپ پول خواهد بود.

اما اگر اسنپ بک تمدید شود، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ تمدید اسنپ بک از دید اقتصادی مانند سکه، دو رو دارد. دولت فرصت می‌کند اوراق‌های خود را با نرخ بهره فعلی به فروشد. صادرات نفت و دیگر محصولات را ادامه دهد و تا حدودی کسری بودجه را از ۸۰۰ همت کاهش دهد. بازار‌های طلا و دلار نیز پس از رشدی که داشته‌اند، با خبر تمدید اسنپ بک اصلاح قیمتی را تجربه خواهند کرد. طبق برآورد‌ها دلار در کانال ۸۵ الی ۹۵ هزار تومان ماندگار خواهد شد و چندماهی را در خواب زمستانی می‌رود. نقطه مقابل آن بازار سهام می‌تواند رشد خوبی کند و بخشی از سقوط ۳ ماه اخیر خود را جبران کند.

تمدید اسنپ بک، یک روی تاریک در اقتصاد خواهد داشت. اینکه حالت تعلیق در اقتصاد باقی خواهد ماند. کسب‌وکار‌ها امروز به دلیل نامعلومی شرایط سیاسی کشور، دررکودی عمیق به سر می‌برند. شامخ اقتصاد در رکودی‌ترین شرایط ۱۰ سال اخیر خود قرار دارد و ادامه این شرایط، می‌تواند آسیب‌های متعددی از جمله تعدیل نیرو به اقتصاد وارد کند.

درواقع اقتصاد کشور در شرایط پیچیده‌ای قرار دارد و درمقطع فعلی، بیش از هرچیز به سیاست وابسته شده است. فعالان اقتصادی، کسب‌وکار‌ها و مردم همه نگاهشان به اخبار سیاسی کشور است. امید است بهترین‌ها برای ایران رخ دهد.