فارابی زیرِ تیغِ کندِ شفافیت!

بیتا محسنی _ سینمای ایران در یک دهه اخیر جدا از معضلات ساختاری ، بستری برای ورود و خروج پول های مشکوک شده است. این روند با توجه به آن چه در سطر های پیش گفته شد، باعث شده است تا مدیران دولتی سینما را مانند برخی از دستگاه های اجرایی کشور مجاب کند، تا برای برای پوشش ناکارآمدی خود اقدام به آمارسازی و بیلان سازی کنند؛ به ویژه به این دلیل که بخش اعظم بودجه دولت در سینما ، مربوط به نهادهای دولتی چون «بنیاد سینمایی فارابی» است؛ بودجه هایی که توجیه اقتصادی بسیاری از آن ها علی رغم شفاف سازی سازمان سینمایی، مشخص نیست!

خرج تراشی در تعطیلات کرونایی!

هنوز یک ماه هم از تعطیلی دامنه ‌دار سینماها به‌خاطر شیوع کرونا نگذشته است؛ تعطیلی که به موجب آن شوراهای پروانه ساخت و تولیدات سینمایی متوقف شد و بسیاری از پرسنل مشاغل سینمایی نیز بی کار و خانه نشین شدند. در همین اوضاع زیر مجموعه‌های دولتی سینما که اغلب خروجی مشهودی جز توزیع پول برای تولید ندارند، همچنان برقرار بودند. مصداق بارز برای این بخش، «بنیاد سینمایی فارابی» است. به عبارت دیگر، وقتی سینماها تعطیل بودند و شورای پروانه ساخت هم معلق بود و امکان تولید فیلم مجوزدار وجود نداشت ، مراکزی چون فارابی که نه می توانست بودجه‌ای برای تولید توزیع کنند و نه جشنواره ای برگزار کند، برقرار بود و هزینه جاری داشت.

ساز و کار مالی پر حاشیه ترین نهاد دولتی در سینما!

در جدول عملکرد مالی این بنیاد، اولین بودجه تخصیص یافته برای حمایت از تحقیق، نگارش و تقویت متنِ فیلمنامه است. طبق جدول منتشر شده، فارابی برای این حوزه ۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان سقفِ اعتبار پیش بینی کرده است که از این میزان ۳۰۰ میلیون تومان پرداخت و ۵۲۰ میلیون تومان در بخش مانده تعهدات باقی مانده است. یعنی نزدیک به ۷۰۰ میلیون تومان از سقف اعتباری که فارابی برای بخش تحقیق و نگارش فیلمنامه پیش بینی کرده ، محقق نشده است که مشخص نیست در صندوق اندوخته های فارابی ذخیره شده، برای پروژه ای دیگر صرف شده یا کلا بودجه آن توسط دولت پرداخت نشده است.

در این میان، ۲۰۰ میلیون از ۳۰۰ میلیون تومانی که فارابی صرف نگارش فیلمنامه کرده است، به مسعود جعفری جوزانی برای فیلمنامه ای به نام «یعقوب لیث» تعلق گرفته است. بعد از حمایت ۳۰۰ میلیون تومانی فارابی برای موسسه آموزشی جوزانی که سال گذشته پر بحث شده بود، این دومین باری است که جوزانی تحت حمایت فارابی قرار گرفته است.

طبق جدول منتشر شده، بیشترین توجه فارابی در سال ۹۸ ، حمایت از آثار فاخر سینمایی بود که برای آن ۱۸ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان سقف اعتبار هم در نظر گرفت. با این حال، مجموع قراردادهای فارابی در این حوزه از شهریور ماه سال ۹۷ تا مهر ماه سال ۹۸ ، مبلغ ۱۰ میلیارد و ۵۷۴ میلیون تومان بود که در سال ۹۷، ۷ میلیارد و ۷۷۹ میلیون تومان و در سال ۹۸ و طبق آخرین آمار منتشر شده، ۲ میلیارد و ۱۳۴میلیون تومان پرداخت شده است. گویا فارابی در حمایت از پروژه هایی که توجیه اقتصادی ندارند، یدِ طولایی دارد. از حمایت از ماهنامه «فیلم نگار» که برای حمایت از انتشار ۴ شماره از آن ۳۳۳ میلیون تومان پرداخت کرده تا کمک به جشنواره فیلم کودک که در بین جشنواره های سینمایی در ایران، پرضرر ترین است. نکته جالب توجه دیگر این است که بنیاد فارابی برای حمایت از سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر که قطعا فروش بلیت در آن بالاتر از جشنواره کودک است ، ۲۱۶ میلیون تومان هزینه کرده است اما برای کمک به برگزاری سی و دومین جشنواره فیلم کودک که بلیت فروشی در آن بنا بر اظهارات علیرضا تابش، دبیر این جشنواره فقط کمی بیش از ۶۸ میلیون بود، مبلغ ۳ میلیارد تومان را پیش بینی اما ۳ میلیارد و ۸۸۵ میلیون تومان پرداخت کرده است!

تسهیلات حمایتیِ خاص

در سطر دوم از جدول عملکرد مالی ، فارابی حمایت های خود برای «تولید» فیلم و سریال سینمایی را در قالب تسهیلات معرفی کرده که این تسهیلات را از سال ۹۶ و تا سقف ۱ میلیارد تومان برای هر فیلم در نظر گرفته است. فارابی در سال ۹۸ نیز برای این وام ها، ۷ میلیارد تومان سقف اعتبار پیش بینی و طبق آخرین لیست منتشر شده تاکنون، ۱ میلیارد تومان پرداخت شده است. در جدول این وام ها که تاکنون بین مبالغ ۵۰ تا ۵۰۰ میلیون در نوسان بوده ، نام های آشنایی چون نیکی کریمی و علی مصفا هم به چشم می خورند که البته نام نیکی کریمی در جدولی که برای ۷ ماهه سال ۹۸ منتشر شده بود درج شد اما در آخرین جدول منتشر شده ، حذف شده است! کریمی برای فیلم سینمایی «آتابای» که در جشنواره فیلم فجر نیز حضور داشت، در تاریخ ۲۰ مرداد سال ۹۸ درخواست وام کرده بود که البته این وام هنوز پرداخت نشده است. همچنین نام بهروز افخمی که برای فیلم «کاغذ شطرنجی» درخواست وام ۴۰۰ میلیون تومانی کرده و در حال تکمیل مدارک است، در جدولی که به تازگی منتشر شده، حذف شده است.

علی مصفا هم که برای فیلم «ناتنی ها» در مهر ماه سال ۹۷ درخواست وام کرده بود، این وام را در مرداد ۹۸ دریافت کرد. با این وجود لازم است درباره قرارداد با افرادی مانند علیرضا شجاع نوری، محمد حسین صادقی، کوروش اسدالهی، فاطمه ابوالقاسمی، افشین صادقی، مجید برزگر، محسن مسافرچی، زهرا مشتاق، فاطمه چندریان پور، محسن مسافرچی، سینا سعیدیان و سید جلال چاوشیان هم شفاف سازی شود.

سطر پرحاشیه مشارکت در تولید !

سطر پر بحثِ فارابی اما، بخش حمایت از «مشارکت» در تولید آثار سینمایی است که ۶ میلیارد تومان برای آن سقف اعتبار پیش بینی شده و جالب است که برخلاف بخش های دیگر که بین مبالغ پیش بینی شده با پرداخت شده ، اختلاف فاحش وجود دارد، در این بخش این دو رقم بسیار نزدیک است. طبق آخرین آمار منتشر شده تا این لحظه، مبلغ ۵ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان در این حوزه ، پرداخت شده است. این سطر از جدول، در حالی از پرهزینه ترین سطرهای جدول فارابی است که اساسا مشخص نیست بیشتر فیلم ها به چه دلیل تولید شده اند!

نکته جالب دیگر این است که قراردادهای بسته شده برای این بخش در مجموع بیش از ۱۰ میلیارد تومان است؛ قرارداد برای مشارکت در فیلم هایی که یا پس از یک سال هنوز ساخته نشده اند یا اکران نشده اند و معلوم هم نیست چه زمانی وارد جدول اکران شوند! برای مثال فیلم «مسیر معکوس» که پس از یک سال و با حمایت ۵۰۰ میلیون تومانی فارابی قرار بود تولید شود ، هنوز در مرحله فنی به سر می برد. لازم به ذکر است که ابوالفضل جلیلی، کارگردان این فیلم، پیش تر ادعا کرده بود که هیچ کدام از فیلم هایش در ایران مجوز اکران عمومی پیدا نکرده است.

نکته جالب دیگر در این جدول، شرکای موسسه «فیلمیران» هستند که برای دو فیلم، مشمول حمایت فارابی شده اند؛ غلامرضا موسوی با قرارداد ۳۰۰ میلیون تومانی برای فیلم «بازیوو» و علی سرتیپی و رسول صدرعاملی با قرارداد ۳۸۰ میلیون تومانی برای فیلم «سونامی». لازم به ذکر است که فارابی، ۱۰۰ درصد از حقوق رایت و نمایش خانگی و تلویوزیونی فیلم «بازیوو» را پیش خرید کرده است. در این میان، نام حمید فرخ نژاد که برای فیلم «موسی» ، با فارابی قرارداد ۹۰۰ میلیون تومانی دارد و تاکنون ۸۰۰ میلیون تومان از آن وصول شده جالب توجه است. فارابی در این فیلم که در مرحله فنی به سر می برد، مشارکت ۲۵ درصدی دارد! در این میان لازم به ذکر است که جدول عملکرد مالی فارابی تنها جدولی است که پس از گذشت چندین ماه هنوز در سایت سازمان سینمایی به روز رسانی نشده و اطلاعات کامل آن منتشر نشده است…!