محمد مسیح رتبه نخست المپیاد ریاضی در گفتگو با فراز:‌ محدودیت وجود دارد اما باید دنبال رویاهایمان برویم

فریبا قلی‌زاده-برای مهاجران افغانستانی که در ایران زندگی می‌کنند شرکت در المپیاد مسئله مهمی است. اگر در این میان مقام نخست را نیز به‌دست آوری داستان فرق می‌کند. چرا که در دوران تحصیلی ابتدایی و متوسطه اتباع خارجی اجازه شرکت در المپیاد دانش‌آموزی را ندارند اما این مسئله در دوران دانشجویی متفاوت است. اگرچه مهاجران افغانستانی در ایران برای راه یافتن به دانشگاه با چالش‌های زیادی مواجه هستند اما کم نیستند کسانی که در دوران دانشجویی در ایران خوش درخشیده‌اند.

محمد مسیح حمیدی دانشجوی افغانستانی مقطع کارشناسی ارشد ریاضی محض شاخه نظریه اعداد در دانشگاه صنعتی شریف مقام نخست المپیاد علمی دانشجویان ایران در بخش ریاضی را کسب کرده است.

محمد مسیح متولد سال ۱۳۷۲ در مشهد است. خانواده‌اش سال ۱۳۶۳ به ایران مهاجرت کردند. دو خواهر و یک برادر دارد. محمدمسیح سال ۹۵ با کسب رتبه ۸۰۳ در کنکور سراسری به دانشگاه صنعتی شریف راه پیدا کرد و سال ۹۹ با معدل ۱۷/۵۰ لیسانس خود را گرفت. او در همان سال با شرکت در کنکور کارشناسی ارشد رتبه ۱۱ را در همان دانشگاه کسب کرد و توسط دانشگاه بورسیه شد.

حمیدی به «فراز» می‌گوید: «از کودکی عاشق ریاضیات بودم و این‌ توانایی را در خود می‌دیدم که می‌توانم در ریاضیات موفق باشم. هرچند خانواده‌ام علاقه داشتند مهندس شوم اما من همیشه به ریاضیات علاقه داشتم و تصمیم گرفتم علاقه خود را دنبال کنم. در دوران دانش‌آموزی نیز علاقه داشتم در المپیاد شرکت کنم حتی کتاب‌های ویژه مدارس نمونه دولتی را خریدم و آن‌ها را مطالعه کردم اما وقتی برای ثبت‌نام رفتم متوجه شدم افغانستانی‌ها نمی‌توانند در المپیاد دانش‌آموزی شرکت کنند. آن زمان خیلی ناراحت شدم اما خوشبختانه دانشجویان چنین محدودیتی ندارند و می‌توانند در این آزمون‌ها شرکت کنند».

دانشجویان افغانستانی در ایران برای تحصیل با چالش‌های مختلفی مواجه‌اند. این دانشجویان حتی اگر در ایران متولد شده باشند تفاوتی با دانشجوی خارجی که فقط برای تحصیل به ایران می‌آیند ندارند. شهریه‌های بالا در بسیاری از موارد موجب ترک تحصیل دانشجویان افغانستانی می‌شود و این افراد تنها در صورتی از بورسیه تحصیلی برخوردار می‌شوند که رتبه کنکور آن‌ها زیر صد باشد. هرچند در سال تحصیلی ۹۸-۹۹ بورسیه‌های تحصیلی دانشجویان افغانستانی با رتبه زیر صد پرداخت نشد. اتفاقی که باعث شد برخی دانشجویان ترک تحصیل کنند.

دریافت شهریه از دانشجویان افغانستانی دارای مدرک تحصیلی دیپلم از مدارس ایران، در حالی صورت می‌گیرد که طبق تبصره ۳ ماده ۱ آیین‌نامه پذیرش دانشجویان خارجی در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی جمهوری اسلامی این دسته از دانشجویان از شمول این آیین‌نامه مستثنی هستند و تابع مقررات پذیرش داوطلبان ایرانی خواهند بود. در همین راستا اخیرا گزارش شده که دانشجویان افغانستانی باید مدارک دیپلم خود را تغییر داده و در این مدارک حتما تبعه افغانستانی بودن آن‌ها قید شود.

حمیدی نیز مانند سایر دانشجویان افغانستانی با این مشکلات دست و پنجه نرم کرده اما معتقد است مهاجرت برایش محدودیت نه بلکه یک فرصت بوده. او رتبه اول المپیاد را از میان هزار و ۶۷۷ نفر کسب کرده است. افرادی که به‌گفته خودش همگی دانشجویان برتر و نخبه بوده‌اند. این دانشجوی افغانستانی می‌گوید برای شرکت در این المپیاد آمادگی خاصی نگرفته بود چرا که ریاضیات او از پایه قوی بوده و سوالات المپیاد نیز برایش راحت‌تر از آنچه گمان می‌کرده بوده است و فقط یک مطالعه جزئی داشته است.

حمیدی معتقد است که برای پیشرفت باید رویاهای خود را دنبال کنیم. او خطاب به دانش‌آموزان و دانشجویان افغانستانی می‌گوید: «درست است که محدودیت وجود دارد اما باید علاقمندی‌ها و رویاهای مان را کشف کنیم و سپس در راستای همان علاقمندی‌ها و رویاها گام برداریم. اگر به ریاضی علاقمندیم مهندسی نخوانیم. گاهی ما این‌کار را بخاطر اطرافیان‌مان انجام می‌دهیم و تصمیم‌هایی می‌گیریم که علاقه‌ای به آن نداریم اما این درست نیست چرا که موجب سرخوردگی و شکست ما می‌شود».

او در پاسخ به این پرسش که چه هدفی برای آینده‌ دارد می‌گوید: «برنامه‌های زیادی در سر دارم اما فعلا می‌خواهم به خواندن ریاضیات ادامه دهم».

از حمیدی می‌خواهم ریاضیات را در یک جمله توصیف کند. می‌گوید: «ریاضیات راز دست یافتن به حقایق پنهان زندگی است».

ایران بزرگ‌ترین پذیرنده جمعیت افغانستانی‌ها در جهان است و پس از ایران، پاکستان، آلمان و امارات متحده عربی در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. تخمین زده می‌شود تنها حدود ۳ میلیون افغانستانی در ایران پناهنده شده باشند. (این با آمار رسمیِ مهاجرت از افغانستان، تفاوت دارد.)

آمار تعداد واقعی دانشجویان افغانستانی در دانشگاه‌های ایران روشن نیست و در سال‌های اخیر آمارهای مختلفی از حضور دانشجویان افغانستانی در دانشگاه‌های ایران منتشر شده است. «عبدالغفور لیوال» سفیر افغانستان در ایران حدود ۲ سال پیش تعداد دانشجویان افغانستانی در کشور را ۴۰ هزار نفر اعلام کرد. دانشجویانی که ظرفیت‌های زیادی دارند و بسیاری از آن‌ها علاقه دارند برای ایران کاری انجام دهند و نفعی داشته باشند اما از این ظرفیت‌ها استفاده‌ای نمی‌شود و در نهایت دانشجویان مجبور به ترک ایران شده و در کشور دیگری به دنبال اهداف و آرزوهای خود می‌روند. در حالی‌که ایران می‌توانست و می‌تواند با در نظر گرفتن سهمیه‌ای رایگان برای تحصیل افغانستانی‌ها در ایران، برای هر دو کشور فرصت آفرینی کند.

همین حالا، حدود ۴۰۰ هزار دانشجوی خارجی در آلمان به تحصیل در مقاطع مختلف مشغول هستند و این در حالی است که تحصیلِ این تعداد دانشجو در این کشور، تقریباً رایگان است. در واقع، دولتِ آلمان از جیبِ شهروندان خودش خرج می‌کند تا دانشجویان خارجی بتوانند به رایگان در این کشور تحصیل کنند. ممکن است برخی فکر کنند که این کار هدر دادن مالیات‌هایی است که شهروندان آلمانی می‌پردازند و واقعیت هم این است که در تمام طول این سال ها، اعتراضاتی در این مورد در آلمان وجود داشته است.

با این همه، برای آن‌ها که اندکی از اقتصاد سر در می‌آورند، مشخص است که نفعِ ورود دانشجویان خارجی به فضای آکادمیک آلمان، در واقع بیش از هزینه‌ای که این دانشجویان برای دولت آلمان می‌تراشند، برای این کشور منفعت به دنبال دارد: این دانشجویان پس از تحصیل معمولاً در آلمان می‌مانند و با تخصص شان در جامعه آلمان ثروت آفرینی می‌کنند و مالیات هم می‌دهند: واکسن «بیون تک-فایزر» برای کرونا، محصول یک آزمایشگاه بسیار کوچک در آلمان بود که یک زوجِ مهاجرِ اهل ترکیه آن را تاسیس کرده بودند.

اکنون، اما در حالی که ایران به دلیل زبان مشترک می‌تواند محملی برای آموزش نخبگان افغانستانی و تاثیرگذاری بر حوزه عمومی این کشور (از سیاست تا فرهنگ) باشد، فرصت سوزی اجازه این کار را نمی‌دهد.