وقتی «دستورات» از «رئیسی» سرپیچی می‌کنند!

یکسال پیش در چنین روزهایی، ابراهیم رئیسی دستور رفع فقر مطلق طی دو هفته را صادر کرد و از مسئولان خواست در کوتاه مدت و حتی برای شب عید، با اقدامات جهادی، دستگیر فقرا و نیازمندان جامعه باشند. همان روزها که آمار از عبور جمعیت از خطر فقر بیش از ۲۵ میلیون نفری خبر می‌داد. حال نه دو هفته که یک سال از آن دستور گذشته، فقر مطلق طیف بیشتری از جامعه را بلعیده اما کماکان رئیس جمهور قائل به دستورات عاجل است و باز در آستانه سال تازه، امر کرده که قیمت ۳۴ قلم کالای اساسی به مدت سه ماه ارزان شود! غافل از آنکه شب عید و سال تازه امروز، شبیه به خاطره‌ای خوش اما دور، بر طاقچه خاطرات مردم به جان آمده از مشکلات معیشتی، خاک می‌خورد.

اقتصاد دستور نمی‌پذیرد
 

همزمان با دستور مجدد و عاجل رییس دولت باید اضافه کنیم که نرخ تورم نقطه‌ای در بهمن‌ سال جاری به ۵۳/۴ درصد رسیده است‌. آماری که در مقایسه با ماه قبل، افزایش ۲/۱ واحد درصدی را نشان می‌دهد. تورم در بخش مواد خوراکی نیز افزایش ۷۰ درصدی را تجربه کرده است‌. همچنین طبق داده‌های مرکز آمار ایران، دامنه تغییرات نرخ تورم سالانه در بهمن‌ ۱۴۰۱ برای دهک‌های مختلف هزینه‌ای از ۴۵/۱ درصد برای دهک دهم (ثروتمندترین) تا ۵۴/۹ درصد برای دهک اول (فقیرترین) است. به این معنا که ۱۰ درصد فاصله تورم بین فقیرترین و ثروتمندترین کماکان به قوت خود باقی است.
 

طبق داده‌های مرکز آمار، نرخ تورم سالانه بهمن ۱۴۰۱ برای خانوارها به بیش از ۴۷ درصد و نرخ تورم نقطه‌ای به بیش از ۵۳ درصد رسیده است‌. به بیان ساده‌تر خانواده‌ها در مقایسه با همین بازه زمانی در سال گذشته، بیش از ۵۳ برابر بیشتر برای خرید کالا و خدمات بها دادند‌. این آمار طبعا بر قدرت خرید و اجاره مسکن نیز تاثیر غیرقابل انکار خواهد داشت‌. نگاهی به سال آماری اقتصاد ایران حکایت از آن دارد که تورم مسکن در بازه زمانی بهمن ۱۴۰۰ تا بهمن ۱۴۰۱، به افزایش بیش از ۴۱ درصدی رسیده است‌ و طبق اعلام مرکز آمار ایران، نرخ اجاره‌بها نیز به همین میزان افزایش داشته است.
 

گرانی کالاهای اساسی، یک درد مشترک
 

سال‌ها پیش از این اسفند، ماه دگرگونی چهره شهر بود. مقدمه‌ نو شدن زندگی، هیاهوی مردم در خیابان، ویترین‌های پربار مغازه‌ها و خرید شب عید. رفته رفته اما شوق سال نو، سفره نوبرانه‌های بهار و میزبانی از میهمانان کوچک و کوچک‌تر شد. از همان روز که تورم میهمان ناخوانده سفره مردم شد، تا این لحظه که همچنان برگرده زندگی‌شان سوار است، افزایش قیمت کالاهای اساسی، قدرت خرید مردم را کاهش داده و طبق داده‌های مرکز آمار در مقایسه‌ای دیگر، طی چهارسال گذشته، اقتصاد ایران در بحرانی‌ترین دوران تورمی خود بود‌ و بعید به نظر می‌رسد سال جدید، تاثیری در کاهش آن داشته باشد. طبق داده‌های مرکز آمار ایران، قیمت یازده کالای اساسی طی شش سال گذشته به طور میانگین دوازده برابر افزایش داشته است. این درحالی است که میزان حداقل حقوق در همین بازه زمانی شش برابر شده است‌. مقایسه‌ای که توضیح واضحاتی درباره عدم تناسب درآمد خانوار با افزایش قیمت کالاهای اساسی است‌.
 

جراحی اقتصادی، سبد خانوار را علیل کرد!
 

شوربختانه دولت عدالت‌محور با جراحی اقتصادی، درد آفرید که درمان نکرد! بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران که جهان صنعت آن را تجمیع کرده، قیمت گوشت گوساله در بازه زمانی فروردین سال ۱۳۹۶ تا بهمن سال ۱۴۰۱ از ۳۶ هزار تومان به حدود ۲۸۷ هزار تومان (در کمترین حالت) رسیده است. مصداقی بارز برای نزول قدرت خرید مردم این است که در سال ۹۶، یک فرد می‌توانست با حقوق ماهانه حدود ۲۶ کیلوگرم در ماه گوشت تهیه کند. این درحالی است که در سال جاری یک فرد با حداقل حقوق خود در ماه قادر به خرید ۱۹ کیلوگرم گوشت قرمز است. همچنین قیمت مرغ درفروردین ۱۳۹۶ حدود ۷ هزار تومان بود. این عدد حال به ۶۸ هزار تومان رسیده است. یعنی تقریبا ۹ برابر!برنج ایرانی نیز در این مدت افزایش حدود ۱۰ برابری قیمت را تجربه کرده است.

شب عید و سفره‌های کوچک

در شرایط عادی، احتمالا مردم پس از گذشت بیش از سه سال کرونایی، حال در آستانه برگزاری پرشور یکی از دیرینه‌ترین سنت‌های ایرانی قرار داشتند. تلخ آنکه این سنت دیرینه نیز تحت تاثیر بحران اجتماعی اخیر جبر اقتصادی و معیشتی ممتد، مردم را تحت فشار قرار داده است. در چنین شرایطی از هیاهوی شب عید چیزی نمی‌ماند جز سفره‌های خالی‌تر و بسته‌های خرید کوچک‌تر که به ویژه در بازار بیشتر به چشم خواهد آمد. پرسه در بازار خشکبار و آجیل حکایت از افزایش بهای این محصوب را دارد. چهار مغز حداقل کیلویی ۷۰۰ تومان و حداکثر بیش از ۱ میلیون تومان‌، نیم کیلو پسته اعلا به تنهایی بیش از ۵۰۰ هزار تومان، فندق بدون پوست کیلویی ۵۰۰ هزارتومان و میانگین انواع بادام حدود ۶۰۰ هزار تومان به بالاست. یعنی یک خانواده ۵ نفره دست‌ کم سه میلیون باید هزینه آجیل شب عید برای خود و میهمانانش در نظر داشته باشد‌. به این موارد هزینه میوه، شیرینی و سایز اقلام برای چند مهمانی و پذیرایی معمولی را که اضافه کنید حدود ۱۰ میلیون تومان هزینه خواهد شد. عددی که با عیدی ۲ میلیون و ۸۰۰ هزارتومانی کارمندان و بازنشستگان و ۸ تا ۱۲ میلیونی عیدی کارگران چندان سنخیت ندارد‌. روندی که نشان می‌دهد بهار ۱۴۰۲ دست کم از لحاظ اقتصادی چندان نکو نیست...