رئیس جمهور چین چگونه سر رقبای درون حزبی خود را زیرآب می‌کند؟

مثلث حذف

این موضوع از آنجا حایز اهمیت است که در طول سه ماه گذشته علاوه بر دستگیر و برکنار شدن برخی مقامات نظامی چینی، وزیر خارجه و وزیر دفاع این کشور که به تازگی به این سمت‌ها منصوب شده بودند نیز از کار برکنار شدند. در ابتدا کین کانگ، وزیر خارجه چین که از جمله افراد نزدیک به شی جین‌پینگ بود بعد از مدت کوتاهی از انتصابش به مقام وزارت خارجه به مدت چند هفته از انظار عمومی ناپدید و سپس اعلام شد که از مقام خود برکنار شده است. علت اصلی برکناری کانگ از سوی دولت چین هیچ‌گاه به صورت رسمی اعلام نشد، اما برخی رسانه‌های خارجی مدعی شدند که او در زمان سفارتش در ایالات متحده رابطه خارج از ازدواج داشته و به دلیل رعایت نکردن انضباط حزبی عزل شده است.

تقریبا کمتر از یک ماه بعد نیز اعلام شد ژنرال شانگفو به عنوان وزیر دفاع چین هم به صورت ناگهانی غیب شده و برخی منابع خبری اعلام کردند که او به واسطه فساد مالی تحت بازجویی قرار دارد تا اینکه سرانجام هفته پیش بدون توضیح خاصی اعلام شد که او با امضای شی جین‌پینگ از وزارت دفاع و عضویت در شورای دولتی برکنار و به احتمال زیاد در نشست پایان سال حزب کمونیست، از این مکان نیز اخراج خواهد شد.

هر چند از زمان روی کار آمدن شی جین‌پینگ در 2012 یک کمپین ضد فساد از سوی او راه‌اندازی شد که به واسطه آن بخش قابل توجهی از فعالان اقتصادی و مقامات دولتی چین دستگیر و از کار برکنار شده‌اند، اما برکناری کانگ و شانگفو از آنجا باعث تعجب است که او یکی از دو نفر از جمله افراد نزدیک به شی بوده و سال گذشته همزمان با هموار شدن مسیر رهبری مادام‌العمر او در حزب کمونیست به مقام‌های کلیدی وزارت خارجه و وزارت دفاع رسیده بودند. با این حال پس از مدت کوتاهی این دو نفر ضمن ناپدید شدن از کار برکنار شده و این شائبه را ایجاد کردند که به چه دلیل شی نزدیکان خود را حذف کرده است؟ البته به گفته کارشناسان شاید تا مدت‌ها دقیقا مشخص نشود که علت این موضوع چیست، اما دو تحلیل را می‌توان در این خصوص داشت؛ نخست جدال قدرت در ساختار حزب کمونیست که باعث شده شی یاران نزدیک خود را نیز برکنار کند و دوم اینکه شاید رییس‌جمهوری این کشور قصد دارد، نشان دهد در راستای مبارزه با فساد هیچ اغماض و گذشتی را نخواهد داشت.

شی به دنبال چیست؟

در همین رابطه در حالی با مرگ ناگهانی که‌چیانگ سه‌گانه کنار رفتن مقامات ارشد چینی از ساختار قدرت این کشور کامل شده که که‌چیانگ به عنوان نخست‌وزیر چین یکی از گزینه‌های اصلی جانشینی هو جین تائو، رییس‌جمهوری و رهبر وقت حزب کمونیست در سال 2013 بود که سرانجام به نفع شی جین‌پینگ کنار کشید. در واقع که‌چیانگ برای 10 سال بعد با شی کار کرده و عضو کمیته 7 نفره حزب بود، اما در حالی که در کنگره بیستم حزب کمونیست، هو جین تائو به عنوان رییس‌جمهوری قدرتمند سابق به‌طور ناگهانی از سالن اخراج شد، که‌چیانگ نیز پس از 10 سال به عنوان فرد شماره دوی چین از سمت نخست‌وزیر کنار گذاشته شده و بعد از کمتر از 7 ماه با یک سکته ناگهانی از دنیا رفت.

طبق گزارشی که در این خصوص مجله دیپلمات منتشر کرده است، که‌چیانگ بالاترین مقام اقتصادی چین بود که حمایت‌های زیادی را از کسب و کارهای خصوصی به عمل می‌آورد و در عین حال تبدیل به آقای اقتصادی چین نیز شده بود. اما رویکرد وی با شی که خواستار خودکفایی اقتصادی و کنترل بیشتر بر کسب و کارها و شرکت‌هاست به میزان زیادی تفاوت داشت. به همین خاطر هم بود که او دو سال زودتر از موعد در مهر ماه سال گذشته بازنشست شده و از کمیته دایمی حزب نیز کنار گذاشته شد. این اتفاق دقیقا در زمانی رخ داد که شی توانست در کنگره پارسال برای سومین بار مقام ریاست‌جمهوری خود را تمدید کرده و بعد از مائو، دومین فردی باشد که در این کشور جایگاه خود را برای رهبری مادام‌العمر تثبیت می‌کند. این موضوع همچنین پیوند خورده به برکشیده شدن نزدیکان شی در سلسله مراتب حزب و مناصب دولتی؛ به‌طوری که جانشین که‌چیانگ به عنوان دبیر حزب کمونیست در شانگهای به هیچ عنوان تجربه و جایگاه او را در سطح ملی ندارد.

همچنین به گفته ناظران این اتفاقات در زمانی رخ داده که چین از منظر داخلی و خارجی با شرایط متفاوت‌تری از گذشته مواجه شده است. از منظر داخلی رشد اقتصادی چین با توجه به چالش‌های بزرگی که در بخش املاک و مستغلات این کشور رخ داده به‌طور بی‌سابقه‌ای دچار بی‌ثباتی شده است. از سوی دیگر همزمان با جنگ اقتصادی و تجاری ایالات متحده با چین، دولت پکن بر سر قضیه تایوان و همچنین مناسبات مربوط به نظام بین‌المللی یک تنش کم سابقه را با غرب تجربه می‌کند. از این منظر شاید برکناری وزرای خارجه و دفاع به دلیل ناکارآمدی توجیه داشته باشد؛ زیرا شی جین‌پینگ به ‌شدت انضباط حزبی و نظارت بر فساد مقامات را تشدید کرده و اخیرا نیز دو مقام ارشد نظامی در صنایع موشکی و فضایی را نیز از کار برکنار کرده، اما کنار گذاشته شدن افرادی مانند که‌چیانگ که به عنوان یکی از معماران رشد اقتصادی خیره‌کننده چین در طول دهه‌های گذشته محسوب می‌شود و در آخرین اقدام آزمون سخت اقتصادی دوران کرونا را پشت سر گذاشته از منظر سیاسی و فعل و انفعالاتی که در سلسله مراتب قدرت در چین در حال رقم خوردن است از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.