بهانه جدید برای تخریب آثار تاریخی پیش از اسلام

شهرداری اصفهان بار دیگر دست به تخریب بخشی از یک منطقه تاریخی زد، این‌بار بدون گرفتن هیچ مجوزی از سمت سازمان میراث‌فرهنگی. گذر «کمرزرین» در فاصله‌ی حدود ۳۰۰ متری شمال‌شرق مسجد جامع عتیق و روبه‌روی آرامگاه پیر پینه‌دوز قرار دارد. این گذر یکی از مناطق مهم قدیمی و تاریخی شهر اصفهان محسوب می‌شود. فعالان میراث‌فرهنگی و باستان‌شناسان به فراز خبر دادند که آثاری از دوران پیش از اسلام در این منطقه دیده شده است. منطقه‌ای که هنوز بخش زیادی از آن کاوش و حفاری نشده و شهرداری اصفهان، تنها برای یک پروژه‌ی هم‌سطح‌سازی خیابان، دست به تخریب غیرقانونی آن زده است.

نویسنده :

فاطمه احمدی

روزنامه اینترنتی «فراز» ابعاد این موضوع را با عقیل‌عقیلی دانش‌آموخته‌ی باستان‌شناسی بررسی کرده است.

عقیل عقیلی در ارتباط با گذر کمرزرین می‌گوید: «بر اساس منابع مکتوب تاریخی و یادداشت‌های مورخینی نظیر حافظ ابونعیم، مسجد جامع عتیق اصفهان بر روی تپه‌ای قدیمی احداث گردیده است. با نگاهی به گزارش‌های موجود، هیئت‌های ایتالیایی از طرف موسسه ایزمئو، ابتدا در سال‌های ١٩٧٠ تا ١٩٧٨ به سرپرستی پروفسور شراتو به طور متمرکز در محل مسجد جامع عتیق اصفهان به فعالیت باستان شناسی پرداختند».

او ادامه می‌دهد: «در سال ١٣٨٤ هیئت دیگری به سرپرستی پروفسور برونو جنیتو کار کاوش در مسجد عتیق را آغاز کرد. اماهمان ۵۰ سال پیش، هیئت اول کاوش به یافته‌هایی نظیر پایه ستونی با مشخصاتی شبیه به تزئینات دوران پیش از اسلام و آثاری از صدراسلام دست پیدا کرده بودند».

عقیلی می‌گوید: «در ادامه این یافته‌ها نظر سرپرست هیئت اعزامی دوم، پروفسور جنیتو در سال ١٣٨٤ با پیش از اسلام بودن تپه حین مکالمه با دکتر جاوری مثبت بود. با توجه به مساحت پشته‌ی مسجدجامع عتیق و فاصله کوتاه این محل تا رودخانه زاینده رود، احتمال داده می‌شود که پیش از ساخته شدن و احداث مسجد، زیر این بنا آثار پیش از دوران اسلام وجود داشته است».

این دانش‌آموخته رشته باستان‌شناسی با بیان این‌که هر لحظه امکان دارد حین خاکبرداری و یا کاوش‌های باستان شناسی در این محدوده‌‌ی مهم کارشناسان به آثاری مربوط به پیش از دوران اسلام برخورد داشته باشند، ادامه می‌دهد: « پیش از این اطلاعات ما محدود به منابع تاریخی‌‌ای بود که توسط مورخین جمع‌آوری و یادداشت شده بودند. به‌جز سابقه کاوش‌های هیئت‌های ایتالیایی، در سال ١٣٨٥ نیز، دکتر محسن جاوری در این منطقه حفاری کرده و چیزی حدود ۹ کارگاه در خیابان مجلسی و در محدوده‌ای نزدیک به تپه مسجد جامع باز کرده بودند. در طی بررسی‌های خود به یافته‌هایی متعلق به اوایل دوران اسلام دست یافتند».

او می‌گوید: «در حال حاضر این گذر موازی با خیابان مجلسی بوده و به گذر کمر زرین نیز معروف است».

عقیل عقیلی در ارتباط با خاک‌برداری بدون مجوز شهرداری منطقه ۳ اصفهان می‌گوید: «شهرداری منطقه ۳ اصفهان بدون گرفتن مجوز و هماهنگی با سازمان میراث‌فرهنگی برای پروژه هم‌سطح سازی خیابان، چیزی حدود ۴ متر خاک‌برداری کرده و این کار شهرداری تخلف بوده است. قبل از هر گونه کار و آوردن تجهیزاتی، شهرداری باید با سازمان میراث هماهنگ می‌کرد».

او ادامه می‌دهد: «به گفته مدیر شهرداری منطقه ٣ اجرای این پروژه موجب رفع معضل رفت و آمد و ترافیک در این محدوده خواهد شد. نقض قوانین مصوب مجلس، توسط شهرداری در این اقدام دیده می‌شود. زیرا طبق قانون هرگونه عملیات عمرانی در نقاط باستانی، باید زیر نظارت سازمان میراث‌فرهنگی انجام شود».

عقیلی می‌گوید: «در گذشته هماهنگی‌هایی با میراث انجام شده بود و میراث اصفهان اجازه نیم متر تا یک متر برداشت را به شهرداری داده بوده است. اما شهرداری بیشتر از چیزی که میراث‌فرهنگی آن‌را تایید کرده بود پایین رفته و در این گذر شروع به خاک‌برداری کردند. در رابطه با این اقدام اخیر شهرداری، قانون به طور مشخص نقض شده است».

این دانش‌آموخته‌ی دانشگاه هنر اصفهان با بیان این‌که در این مکان شهرداری پیش‌تر اقدام به ساخت و سازی عظیم کرده و پاساژ کمر زرین را در بخش شرقی گذر احداث کرده است، ادامه می‌دهد: «پارکینگ پاساژ درست زیر لایه‌های ‌تاریخی قرار گرفته است. امروزه نیز تحت عنوان پروژه هم‌سطح‌سازی قرار است که کف گذر با ورودی پاساژ هم‌سطح شود. برای این‌که ورودی مغازه پاساژ زیر خاک نباشد و هم‌سطح با زمین قرار بگیرد این هم‌سطح‌سازی غیرقانونی را انجام داده‌اند. اما در حال حاضر این پروژه متوقف شده است».

او می‌گوید: «نمی‌دانیم مجوز ساخت پاساژ را از کجا آورده‌اند. آسیب اصلی به این منطقه تاریخی را این ساخت سازها برای پاساژ و هم‌سطح‌سازی‌ها زده است. احتمالا در چندسال گذشته مجوز این پاساژ گرفته شده و در دوره کرونا بیشتر این ساخت‌وسازها را انجام داده‌اند».

عقیلی در ارتباط با آثار به‌دست آمده در گذر کمرزرین ادامه می‌دهد: «در حال حاضر داخل دیوار غربی گذر توانستیم آثار بخشی از یک سنگ‌آب و بخشی از یک سیستم قدیمی انتقال آب بدست بیاوریم. دیوار به خانه اهالی گذر متصل است و در جریان خاک‌برداری و تخریب‌ها با بیل مکانیکی بخش زیادی از خاک تراشیده شده است».

او در پایان ادامه می‌دهد: «هر لحظه امکان ریزش بخشی از دیوار حین بیرون آوردن این قطعه سنگ وجود داشت. اما توانستیم تحت نظارت کارشناس سازمان میراث‌فرهنگی استان، جناب آقای هادی اللهیاری اقدامات نجات بخشی را آغاز کرده و این قطعه سنگ را سالم بیرون بیاوریم. اکنون این سنگ جهت اقدامات حفاظتی و مرمتی به موزه چهل‌ستون منتقل شده است. همچنان در تلاش برای گرفتن مجوز برای لایه‌نگاری و کاوش نظام مند درقسمت‌های دیگر از این بافت تاریخی مهم هستیم».