داستان منصوب شدن امیر جدید القاعده در یمن

در تاریخ ۱۰ مارس ۲۰۲۴، القاعده در شبه جزیره عربستان به طور ناگهانی از مرگ رهبر خود، «خالد بطرفی» خبر داد و «سعد العولقی» را به‌عنوان جانشین وی اعلام کرد. بیانیه رسمی القاعده که توسط «خبیب السودانی»، رهبر جهادی منتشر شد، جزئیات بیشتری درمورد علت کشته شدن «بطرفی» فاش نکرد. این اولین‌بار است که یکی از رهبران القاعده کشته شده ولی خبری زودتر از اعلام رسمی القاعده منتشر نشده است. دولت آمریکا همیشه ابتکار عمل برای اعلام خبر ترور رهبران جهادی را بر عهده داشته است _ همانطور که درمورد دو رهبر سابق القاعده در شبه جزیره عربستان، «ناصر الوحیشی» و «قاسم الریمی» و همچنین رهبران اصلی سازمان، «اسامه بن لادن» و «ایمن الظواهری» شاهد بودیم_ سپس القاعده این خبر را تکذیب یا تأیید و امیر جدید را معرفی می‌کرد.

درمورد شعبه این سازمان در یمن، روند منصوب شدن «سعد العولقی» به سرعت پیش رفت که به دلیل اطلاع از اختلافات داخلی بر سر انتصاب رهبر یمن، با بسیاری از انتظارات در تضاد بود. در این مقاله سعی شده پیشینه‌ای مختصر درمورد روند حذف «بطرفی» و منصوب شدن «سعد العولقی» به مراتب بالای سازمان القاعده در یمن ارائه و ماهیت رابطه رقابتی که آنها را در سال‌های اخیر گرد هم آورده است، توضیح داده شود. همچنین براساس اطلاعات انحصاری به دست آمده از سه منبع ارشد جهادی در داخل سازمان القاعده، شرایط حذف «بطرفی»، روند منصوب شدن «سعد العولقی» و پیامدهای آن بر رفتار آینده و جهت‌گیری استراتژیک القاعده در یمن را بررسی خواهد کرد. علاوه‌براین در این مقاله از اطلاعات یک رهبر جهادی سابق در القاعده یمن و دو منبع محلی نزدیک به سازمان و گزارش‌ها، اخبار و مطالعات منتشر شده، استفاده شده است.

رقابت بطرفی و العولقی

در فوریه ۲۰۲۰، رهبری القاعده به دلیل جنگ، فشار و حملات مداوم ایالات متحده، از نیروهای خود خواست تا مقر خود در یمن را رها کرده و در مقر اصلی و امن القاعده در البیضاء برای برگزاری جلسه جمع شوند. «قاسم الریمی»، رهبر سازمان در حمله آمریکایی‌ها در ۳۱ ژانویه کشته شده بود و جانشین او باید بلافاصله تعیین می‌شد. به موازات تحرکات رهبران جهادی القاعده روی زمین، ایالات متحده تحرکات هوایی و فعالیت اطلاعاتی خود را با هدف شکار بیشتر سران القاعده تشدید کرد. 

تمرکز آمریکا بر دو نام اصلی بود: «سعد العولقی» و «خالد بطرفی». زیرا که این دو اسم در فهرست برنامه”پاداش برای عدالت” وزارت امور خارجه آمریکا در همان ماه قرار گرفته بودند. برنامه پاداش برای عدالت یک بستر ضد تروریستی و ضد جاسوسی است که توسط سرویس امنیت دیپلماتیک وزارت امور خارجه آمریکا اداره می‌شود. برنامه پاداش برای عدالت به دنبال اطلاعاتی است که منجر به دستگیری یا شناسایی مکان جاسوس‌ها و تروریست‌ها و یا افراد خطرناک (زندانیان فراری یا...) که عامل خطر بوده یا خواهند بود می‌شود. هواپیماهای آمریکایی بروشورهای کاغذی را در استان البیضا بین مردم پخش می‌کردند تا شهروندان را با تصاویر رهبران مورد مطالبه خویش آشنا کنند، مکانیسم گزارش آنها را توضیح دهند و جایزه مالی ارزشمند را به آنها یادآوری کنند. دولت آمریکا با این دو شخص به‌عنوان یک تهدید تقریباً یکسان برخورد کرد اما پاداش مالی بیشتری را برای «خالد بطرفی» تعیین کرده بود. این در حالی است که محافل جهادی درون سازمانی شاهد دوقطبی شدید در میان هواداران این دو بود و رایزنی‌ها و بحث‌های مشورتی این سازمان حدود سه هفته طول کشید تا به نتیجه برسد.

در ابتدا، رای اکثریت به نفع «سعد العولقی» بود زیرا او امتداد طبیعی سنت رهبری شخصی یمنی در شاخه القاعده شبه جزیره عربستان بود که در دوران «الوحیشی» و «الریمی» ایجاد شد. نامزدی «سعد العولقی» به دلیل فعالیت میدانی و ارتباطات سازمانی او، اجماع گسترده‌ای را در سطح رهبران ارشد القاعده، اعضا و عضو گیرندگان ایجاد کرده بود. با این حال، همه‌چیز طبق انتظارات پیش نرفت، زیرا یک اتحاد سازمانی ظهور کرد که شامل سه جریان سنگین بود که برای تغییر تعادل به نفع «خالد بطرفی» فعالیت می‌کرد: سعودی‌ها و جنبش حضرمی به رهبری «حمد التمیمی»  (که بیانیه تحلیف «خالد بطرفی» را در ۲۳ فوریه ۲۰۲۰ را قرائت کرد)؛ جنبش مصر به رهبری «ابراهیم البنا» که سرانجام، چهره‌های نزدیک به رهبر سابق «قاسم الریمی» و حلقه نزدیک او به رهبری «عمار الصنعانی» نیز به آن‌ها ملحق شدند. بعدا مشخص شد که معمار این اتحاد سه جانبه در پشت صحنه «سیف العدل»، رهبر مصری مستقر در ایران و رهبر فعلی القاعده بود. این اتحاد سه جانبه نه تنها موفق به حمایت از «خالد بطرفی» شد، بلکه بعدا نقش تصمیم‌گیری «سعد العولقی» را در سازمان تضعیف کرد. از آن زمان، «سعد العولقی» موضع خاکستری و خنثی نسبت به رهبری جدید اتخاذ و با بسیاری از تصمیمات او مخالفت کرد. اما در عین حال او هیچ موضع خصمانه‌ای را که مشروعیت «بطرفی» را زیر سوال ببرد، اتخاذ نکرد و هیچ اقدامی انجام نداد که وحدت داخلی سازمان را از بین ببرد.

از سوی دیگر، «خبیب السودانی» به‌عنوان یک میانجی عمل می‌کرد؛ هر زمان که اختلاف دوجانبه بین «خالد بطرفی» و «سعد العولقی» تشدید می‌شد، «السودانی» میانجیگری می‌کرد و آن دو را به یک جلسه محرمانه در یک مکان امن دعوت می‌کرد تا آنها را مجبور به گفت‌وگو کند. این مکانیسم حل اختلاف در سه سال گذشته ادامه داشته است، عملا سازمان را نجات داده و از آن در برابر فروپاشی محافظت  کرده است. آخرین دیدار رودررو بین بین «خالد بطرفی» و «سعد العولقی» در ژانویه ۲۰۲۴ بود که بحث درمورد برخی مسائل سازمانی و مالی بدون رسیدن به هیچ نتیجه‌ای تمام شد. در پایان ماه فوریه، «العولقی» دعوتنامه‌ای از  «السودانی» برای مشاوره فوری در یکی از پناهگاه‌های امن القاعده در استان مارب دریافت کرد و وقتی «العولقی» به آنجا رسید، از اینکه دلیل این دعوت، صحبت و آشتی با «خالد بطرفی» نبود، تعجب کرد. موضوع دعوت آخر، آمادگی او برای به دست گرفتن زمام رهبری القاعده در شبه جزیره بود.

سلسله مرگ‌های مشکوک در القاعده پس از امیر جدید

وضعیت سلامتی «خالد بطرفی» از نوامبر ۲۰۲۳ به‌طور مداوم وخیم‌تر می‌شد. به‌طور معمول، رهبران ارشد تنها از طریق کمیته پزشکی این سازمان تحت درمان قرار می‌گیرند، اما زمانی که وضعیت بهداشتی دشوار است، این سازمان مجبور است رهبران خود را به بهترین بیمارستان موجود و نزدیک به پناهگاه‌های امن خود منتقل کند. این اتفاق در دوره رهبر قبلی نیز رخ داده بود و در سال ۲۰۲۰، زمانی که سازمان مجبور شد «قاسم الریمی» را در خارج از سنگرهای خود در استان البیضاء نجات دهد، او را به یک بیمارستان بردند که در نهایت منجر به افشای هویت او و حذفش به علت حمله یک پهپاد آمریکایی شد.

با وجود نگرانی القاعده از این گزینه و تلاش مداوم آنها برای اجتناب از آن، در طول چهارماه اخر زندگی او، آن‌ها مجبور شدند «خالد بطرفی» را دو بار به بیمارستان خارج از پناهگاه های امن القاعده به دلیل مشکلات کبدی منتقل کنند. وضعیت سلامتی «خالد بطرفی» پس از درمان برای اولین‌بار شاهد ثبات قابل توجهی بود که هفته‌ها طول کشید تا اینکه وی با وخامت بیشتری روبه‌رو شد و سازمان مجبور شد برای بار دوم به درمان او خارج از سازمان بپردازد. وضعیت سلامتی رهبر القاعده به‌طور پیوسته رو به وخامت گذاشت تا اینکه در خواب درگذشت. به گفته رهبران بلندپایه سازمان القاعده تاریخ مرگ وی بین (۲۸ فوریه و ۱ مارس) بوده است.

ماهیت دقیق بیماری که «خالد بطرفی» به آن مبتلا بود، مشخص نیست، زیرا برخی از نزدیکان او گفتند که «خالد بطرفی» سابقه بیماری کبدی ندارد و شاید این چیزی است که باعث شد تعدادی از رهبران رده بالای سازمان "مرگ او به دلایل طبیعی" را نپذیرند. برخی از رهبران القاعده و در راس آن‌ها «ابراهیم البنا»، گمانه مسمومیت «خالد بطرفی» در زمان خروج او برای مداوا در اولین مرتبه را مطرح کردند. با گذشت زمان، این تردیدها در میان دیگر رهبران سازمان نیز گسترش یافت.

چندروز پس از مرگ «خالد بطرفی»، یک رهبر جهادی دیگر به نام «سلیمان بن داود الصنعانی»، در یک تصادف رانندگی در یکی از جاده‌های استان ابین و شبوه کشته شد. در اواسط مارس ۲۰۲۴، یک آتش‌سوزی بزرگ در یک خانه در حومه استان مارب رخ داد که پسر «سیف العدل» ملقب به «ابن المدنی» از آن به عنوان مخفی‌گاه خود استفاده می‌کرد. این آتش‌سوزی منجر به مرگ وی شد. سلسله مرگ‌های ناگهانی و مداوم به سوء ظن به وجود الگوی ترور کمک کرد، اما منابع درون سازمان می‌گوید که «سعد العولقی»، رهبر جدید القاعده در یمن، این ادعاها را کافی ندانسته و دلیلی برای بررسی صحت این ترورها نمی‌بیند. این عملکرد با جهت‌گیری رهبران قبلی از زمانی که «قاسم الریمی» رسماً کمیته‌ای را برای بررسی شرایط ترور «الوحیشی» و بر عهده گرفتن مسئولیت هرگونه کاستی و ناکامی تنظیم کرد، متفاوت بود.

کاری که «العولقی» انجام نداد، دیگران شروع به انجام آن کردند و «ابراهیم البنا» برای ردیابی سرنخ‌های حوادث و تایید دست‌داشتن هر یک از اعضای القاعده در مسمومیت «خالد بطرفی» یا ترور «الصنعانی» و «ابن المدنی» اقدام کرد. «ابراهیم البنا» نیازی به صبر کردن برای ماموریت رسمی امیر جدید برای انجام تحقیقات نداشت، زیرا او بر اساس میراث قبلی خود به‌عنوان مردی که با موفقیت بزرگترین شبکه جاسوسی در القاعده را در سال ۲۰۱۸ کشف کرد، ساخته شده است. «ابراهیم البنا» برای این که بتواند آزادانه‌تر عمل کند، شرط می‌کند که هرچه سریعتر به نتیجه برسد زیرا با توجه به محدودیت‌های قابل توجهی که تحرکات وی از ماه نوامبر به بعد به دلیل مشکلات بهداشتی و افزایش هشدارهای امنیتی شاهد آن بود، ملاقات‌ها و ارتباطاتش محدود شده بود.

حضور «سعد العولقی»، به‌عنوان یک نامزد بالقوه برای جانشینی «خالد بطرفی» بدیهی بود، اما آنچه قابل توجه بود وضعیت اجماعی بود که پیرامون او در داخل مجلس شورای سازمان القاعده و در میان جناح‌های مختلف رقیب متبلور شد که انتظار نمی‌رفت. فاصله زمان بین مرگ «خالد بطرفی» و وفاداری به «سعد العولقی» بیش از یک هفته نبود و به فاصله زمانی مرگ «الوحیشی» و تحلیف «الریمی» در سال ۲۰۱۵ نزدیک است (که در آن زمان بیش از ۵ روز نبود)، بر خلاف فاصله زمانی طولانی بین قتل «الریمی» و تحلیف «بطرفی» که بیش از ۲۰ روز طول کشید.

«خبیب السودانی» که با تشدید بیماری «بطرفی» و در روزهای پس از مرگش به طور موقت وظایف رهبری را به عهده گرفت، مغز متفکر انتقال آرام رهبری به شخصیت جدید بود. در این دوره، «السودانی» نقشی محوری در شکل دادن به اجماع پیرامون «العولقی»، ایفا کرد. علاوه‌بر نقش «السودانی»، عوامل دیگری به «سعد العولقی» کمک کرد تا به رهبری سازمان برسد، که مهمترین آن‌ها اعتبار جهادی و توانایی‌های رهبری او بود. «سعد العولقی» که اصالتا اهل شبوه بود، در سنین پایین به القاعده پیوست و از روابط نزدیکی با «ناصر الوحیشی»، رهبر موسس شاخه یمن داشت و توانست رویکرد سازمانی و استراتژیک خود تقویت و به سبب آن جذابیت خویش را بالا ببرد. در سال ۲۰۱۱، «سعد العولقی» یکی از بنیانگذاران «انصار الشریعه»، -حامی محلی القاعده- بود و سپس به مدت پنج سال ولایت شبوا را به عهده گرفت و در عین حال چندین وظیفه سازمانی و نظامی در استان‌های همسایه (ابین، البیضاء، مأرب و حضرموت) را بر عهده داشت. این فعالیت‌ها او را کمک کرد تا به عضویت رهبری عمومی القاعده در شبه جزیره عربستان و در سال ۲۰۱۵ به عضویت در شورای این سازمان ارتقا یابد.

در دوران «قاسم الریمی»، هیچ رقیب واقعی علیه «سعد العولقی» بجز «بطرفی»، جهادگر یمنی الاصل عربستانی، که به دلیل شبکه‌ای از ارتباطاتش که از او حمایت می‌کردند، تقویت می‌شد ظهور نکرد. نقش «سعد العولقی» در تصمیم‌گیری در دوران «بطرفی» کاهش یافت، زیرا اگرچه او یک قطب مهم در توازن داخلی قدرت سازمان باقی ماند، اما او دیگر همان درجه نفوذ را نداشت. هم‌زمان نخبگان جدیدی از همان نسل «سعد العولقی» ظاهر شدند که نفوذ آن‌ها در حال رشد بود که از بارزترین این نام‌ها می‌توان به «حمد التمیمی»، «عمار الصنعانی»، «حسن الحضرمی» و «عبدالواحد النجدی» اشاره کرد.»  این چهار نفر یک هسته رهبری در القاعده تشکیل دادند که مسئولیت عملیات خاص خارجی و داخلی را بر عهده داشت و نقش مهمی در انحراف کفه ترازو به نفع «بطرفی» ایفا می‌کرد.

اما سرنوشت به نفع «سعد العولقی» بود، زیرا تمام اعضای این هسته در سه سال گذشته توسط حملات آمریکایی‌ها حذف شدند و این خلاء رهبری به تسهیل انتقال رهبری به او در سال ۲۰۲۴ کمک کرد. یکی دیگر از عوامل مهم که به «سعد العولقی» کمک کرد، نفوذ «سیف العدل» بود. اگرچه رهبر مصر در سال‌های اخیر توانسته است نفوذ خود را بر شاخه القاعده در یمن از خارج از کشور گسترش دهد، اما نتوانسته است کنترل مطلق خود را بر کل سازمان تشدید کند. از زمان آغاز به کار خود به‌عنوان امیر شاخه این گروه در یمن در سال ۲۰۲۰، «بطرفی» به دو شخصیت کلیدی برای کمک به او («حمد التمیمی»  و «عمار السنانی») متکی بوده است که هردو موضوع توافق متقابل بین او و «سیف العدل» بوده‌اند.

در مارس ۲۰۲۲، «عمار السنانی»، فرمانده نظامی القاعده، در حمله آمریکا کشته شد و «سیف العدل» پیشنهاد کرد که پسرش «ابن مدنی» به جای او به‌عنوان رئیس کمیته نظامی گروه منصوب شود، اما «بطرفی» طفره رفت و «ابوعلی الدیسی» (مسئول کمیته شریعت) را برای پر کردن محل صنعانی منصوب کرد. در فوریه ۲۰۲۳، «حمد التمیمی»، یکی دیگر از فرماندهان ارشد، در پی حملات آمریکا کشته شد. «حمد التمیمی» سه مقام حساس داشت: عضویت در ساختار اصلی القاعده یمن، مسئول هسته عملیات‌های خارجی و مسئول کمیته رسانه بر عهده او بود. به عبارت دیگر، او عملا فرمانده دوم سازمان پس از «بطرفی» بود.

بار دیگر «سیف العدل» برای انتقال قدرت «حمد التمیمی» به پسرش لابی کرد و در واقع «ابن مدنی» برخی از وظایف مربوط به عملیات خارجی را به عهده گرفت، اما «بطرفی» یکی از همکاران نزدیک خود را به ریاست کمیته رسانه منصوب کرد و جایگاه «حمد التمیمی» در رهبری عمومی سازمان نیز خالی ماند. طی ماه‌های مارس و اوریل ۲۰۲۳، تنش بین «سیف العدل» و «بطرفی» با هدف کنترل سازمانی، مدیریت وضعیت نارضایتی عمومی به ویژه گروه‌های نزدیک به «العولقی» افزایش یافت. از سوی دیگر، «بطرفی» تهدید کرده بود که ممکن است با «العولقی» متحد شده و عملیات داخلی در جنوب یمن (علیه نیروهای دولت عدن و شورای انتقالی جنوب) را متوقف کند و در استراتژی اتحاد با ایران تجدید نظر کرده و عملیات علیه انصارالله را از سرگیرد. این تنش مدت زیادی طول نکشید، زیرا یک توافق داخلی باعث شد که جایگاه سازمانی «سیف العدل» در ازای حمایت کامل از رهبری «بطرفی» افزایش یابد. اثرات این توافق در ماه مه ۲۰۲۳ به سرعت آشکار شد، زمانی که القاعده برای اولین‌بار به پهپاد دست یافت.

از سوی دیگر، «بطرفی» به سمت تشدید عملیات نظامی در جنوب یمن و گسترش بانک اهداف از جمله حذف رهبران بلندپایه حرکت کرد که برجسته ترین آنها  «عبداللطیف السید»، فرمانده برجسته الحزام الامنی شورای انتقالی جنوب در ابین بود که در اوت ۲۰۲۳ کشته شد. علاوه‌براین، این گروه عملیات امنیتی خود را در تعز، مارب و هادرموت از سر گرفت که ناظران آن را بازگشت قوی به فعالیت سازمان پس از یک دوره انزوا دانستند. در نتیجه، این اتحاد همکاری/رقابتی بین «بطرفی» و «سیف العدل» (مستقر در ایران) فضای بیشتری برای مانور «العولقی» فراهم کرد و اهمیت خود را برای هر دو طرف بالا برد. در عین حال، تنش‌های اساسی توانایی هر دو طرف را برای برای تحمیل سلطه مطلق خود بر القاعده در یمن و در نتیجه تحمیل اراده خویش بر آینده این سازمان، تضعیف کرد و در نتیجه اراده آینده خود را بر هویت رهبری جدید تحمیل کرد و باعث شد تا «العولقی»  به آرامی برای تصاحب رهبری به عنوان یک کاندیدای مورد اجماع حرکت کند. «العولقی» از پایگاه گسترده حامیانش در شورای سازمان که تعداد اعضای آن مشخص نیست بهره‌مند شد. او همچنین در زمانی که در «بطرفی» در بستر بیماری بود از ظرفیت نبود او استفاده می‌کرد زیرا «بطرفی» تمایل به حضور «العولقی» داشت. ما فقط می‌توانیم درمورد دلایل محبوبیت «العولقی» برای «بطرفی» حدس بزنیم، زیرا او احتمالاً به دنبال نشان دادن اعتماد بیشتر به «العولقی» برای تضمین بقای القاعده یمن و نشان دادن تردیدهای خود درمورد سیاست‌ها و انتخاب‌های «سیف العدل» بوده است. در نهایت، «العولقی» از ناتوانی جناح مصری در ارائه یک نامزد جایگزین سود برد که راه را برای به دست گرفتن رهبری سازمان در یمن هموار کرد.

العولقی امیر القاعده در یمن است: چه خواهد شد؟

پنهان کاری شدید درمورد خبر مرگ «بطرفی» و همچنین سرعت انتصاب «العولقی» و اجماع کم‌نظیر درمورد او، نشان داد که القاعده با وجود ضربات شدیدی که متحمل شده هنوز توانایی خود را برای انطباق از دست نداده است و هنوز هم می تواند از انباشت میراث تاریخی و نهادی خود به منظور جبران حذف رهبران و حفظ ساختارهای سازمانی خود بهره مند شود و این ویژگی‌ها، تصورات رایج درمورد فروپاشی و چندپارگی القاعده را رد می‌کند.

حقایق انتقال قدرت در القاعده نشان می‌دهد که این سازمان هنوز از سطح قابل قبولی از انسجام داخلی برخوردار است و تمام جناح‌های فعال آن همچنان اختلافات داخلی خود را به طور منطقی مدیریت می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که انها از کنترل خارج نمی‌شوند و آماده هستند تا هرگونه اختلاف را در ازای حفظ انسجام سازمان کنار بگذارند. ظهور «العولقی» احتمالا به این گروه انگیزه می‌دهد تا بر برخی بحران‌های داخلی غلبه کند و این تغییر رهبری تأثیرات محسوسی بر عملیات داخلی و رفتار بیرونی القاعده یمن خواهد داشت. اگرچه هنوز برای تعیین ماهیت پیامدهای آن زود است.

سال ۲۰۲۴احتمالا یک مرحله انتقالی برای رهبری جدید سازمان خواهد بود که در طی آن «العولقی» بر سه اولویت مهم تمرکز خواهد کرد: ساختار عمومی سازمان که شامل امیر القاعده و ۶ تا ۸ رهبر دیگر که در تصمیم گیری با او شریک هستند و کمیته‌های اجرایی نظامی، مالی، رسانه‌ای و امنیتی و همچنین کسانی که درگیر عملیات ویژه هستند و نخبگان و صاحب نفوذان مناطق و استان‌ها هستند. تاکنون، سه جناح دراین سازمان یا خالی هستند یا تحت کنترل رهبران وفادار به «بطرفی»  یا وفادار به «سیف العدل» هستند، بنابراین «العولقی» باید وفاداری رهبری فعلی را به دست آورد یا رهبران جدیدی را که به او وفادار هستند منصوب کند. ترمیم روابط پرتنش سازمان با صاحب نفوذان اجتماعی و قبیله‌ای خویش به ویژه در استان‌های ابین و شبوه است. یکی از دلایلی که «العولقی» درمورد رویکرد «بطرفی» برای از سرگیری عملیات نظامی در جنوب خودداری کرد، ترس از رویارویی آن‌ها با قبایل بود. در دوران «بطرفی»، القاعده تعدادی از گروگان‌های خارجی را بدون توجه به میانجیگری قبیله‌ای برای آزادی آن‌ها ربود و به ارتباطات قبیله‌ای سازمان ضربه زد. در ماه فوریه، گروه‌های مسلح وابسته به القاعده چهار شهروند یمنی را از استان شبوا در دو عملیات جداگانه ربودند و هنگامی که میانجیگری قبیله‌ای برای آزادی آن‌ها برگزار شد، شبه نظامیان خواستار باج ۱۰۰۰۰۰ ریال سعودی شدند. با این حال، به محض اینکه «العولقی» به عنوان امیر سازمان منصوب شد، میانجی‌گری قبیله‌ای را پذیرفت و دستور آزادی فوری ربوده‌شدگان را داد. این حادثه احتمالاً نشان دهنده یک شاخص مهم برای پیش‌بینی رویکرد رهبری جدید در قبال مناطق تحت پوشش “قبیله‌ای سنی”، به‌ویژه در مأرب، شبوه، و ابین است. اما ممکن است «العولقی» در بازگرداندن اعتماد به قبایل استان البیضا با مشکل مواجه شود. زیرا این امر مستلزم مقابله او با انصارالله است. اولویت سوم، اجتناب از هرگونه شوک داخلی اولیه با تلاش برای جلب نظر نزدیکان «بطرفی» (سعودی‌ها/ حضرمی‌ها/ صنعانی‌ها یا نزدیکان الریمی)، و همچنین جذب مجدد رهبران و عناصر منزوی و شورشی به صفوف سازمان است. در همین حال، انتظار می‌رود «العولقی» از اتخاذ مواضع قاطع درمورد تعدادی از مسائل کلیدی در طول دوره انتقالی فعلی اجتناب کند، که مهم‌ترین آن‌ها رابطه او با «سیف العدل» است، زیرا «العولقی» اولین رهبر القاعده در یمن خواهد بود که دقیقا نمی‌داند باید با چه کسی باید به عنوان امیر قانونی سازمان مادر القاعده (جهانی) بیعت کند. محتمل‌ترین سناریو در حال حاضر این است که «العولقی» مشروعیت رهبری «سیف العدل» را به چالش نخواهد کشید و اساساً «العولقی» کُرنش زیادی در مقابل «سیف العدل» دارد و او را امتداد طبیعی «بن لادن» و «الظواهری» می‌داند و هرگز صداقت و تعهد خود  به جنبش جهادی را زیر سوال نبرده است. اما این بدان معنا نیست که رهبر جدید شاخه یمنی اولین کسی خواهد بود که رسما با «سیف العدل» به عنوان یک رهبر مشروع بیعت می‌کند.

«العولقی» در خصوص جزئیات مدیریت جنبه‌های سازمانی شاخه القاعده در یمن و استقلال بیشتر آن سعی خواهد کرد تا حد امکان مانند باطرفی بیش از این مانور دهد تا به رسمیت شناختن مشروعیت رهبری «سیف العدل» تأثیر منفی بر آن نداشته باشد و نفوذ و موقعیت شخصی العولقی و استقلال خود شاخه سازمان در یمن را تحت الشعاع قرار ندهد.

علاوه بر این، «العولقی» از هرگونه تغییر اساسی در روابط این گروه با حوثی‌ها اجتناب خواهد کرد. بعید است که او در آینده قابل پیش‌بینی در نبردهای اشکار با جنبش حوثی‌ها شرکت کند، اما به تدریج تلاش خواهد کرد تا فاصله بیشتری از آن‌ها داشته باشد. شایان ذکر است که روابط حوثی‌ها با رهبر سابق این سازمان در ماه ژانویه شاهد نقطه عطف مهمی بود. «بطرفی»  از این که انصارالله با حملات به فلسطین اشغالی و دریای سرخ در کانون توجه بود و القاعده فرصت جلب حمایت افکار عمومی در حمایت از مردم غزه را از دست داده بود، ناراحت بود. نکته دیگر این است که «العولقی» به تغییر سیاست نظامی این گروه در مناطق آزاد شده متوسل نخواهد شد و به احتمال زیاد از باز کردن هرگونه جبهه نبرد با نیروهای مختلف امنیتی و نظامی وفادار شورای ریاستی تحت حمایت عربستان اجتناب خواهد کرد، اما او در صورت شروع هدف قرار دادن اعضای آن توسط نیروهای دولتی، در پاسخ قاطعانه تردید نخواهد کرد. در نهایت، هیچ تغییری در عملیات های خارجی این سازمان وجود نخواهد داشت و «العولقی» به احتمال زیاد بدش نمی‌آید که عملیات کیفی را که از قبل در دوره «بطرفی»  طراحی و آماده شده بود، انجام دهد. همچنین بعید است که با رویکرد سازمان که اجرای عملیات گرگ تنها در کشورهای غربی در همبستگی با فلسطین را تحریک می‌کند، مخالفت داشته باشد. اما با وجود تداوم جنگ اسرائیل علیه غزه، بعید است که «العولقی» عملیات بزرگی را علیه نیروهای خارجی در داخل یمن یا علیه هر هدفی در خارج از یمن، چه در داخل منطقه و چه در غرب تحریک کند. او در طول این دوره انتقالی به اندازه کافی چندین پرونده محلی در دستان خود خواهد داشت تا او را مشغول نگه دارد، به خصوص برای سازمانی که مجبور به برنامه‌ریزی و حرکت مخفیانه است. دست‌کم در کوتاه‌مدت، ریسک‌پذیری و هدایت تلاش‌های شخصی و منابع سازمانی‌اش به سمت حرکت‌های مخاطره‌آمیز برای «العولقی» دشوار خواهد بود.

منبع: مركز صنعاء للدراسات الاستراتيجية/ The Sana’a Center for Strategic Studies