بلک فرایدی، جمعه سیاه برای خریدار یا فروشنده؟!

روز شکرگزاری در ایالات متحده در چهارمین پنجشنبه ماه نوامبر برگزار می‌شود و روز بعد از آن به بلک فرآیدی مشهور است. این روز به طور غیررسمی شروع خرید‌های کریسمس بوده و از دهه ۱۹۵۰ میلادی به عنوان یک روز خرید پرجمعیت شناخته شده است.

هرج و مرج سیاه

اصطلاح بلک فرآیدی اولین بار توسط پلیس فیلادلفیا استفاده شد. آنها از این عبارت برای توصیف ترافیک سنگین و هرج‌ومرجی که در این روز در شهر ایجاد می‌شد، استفاده کردند. در ادامه این عبارت معنای مثبتی به خود گرفت. در حسابداری، «بلک» به معنای سودآوری و مثبت بودن تراز مالی است. در زمان پیشرفت تکنولوژی و گسترش خرید و فروش آنلاین بود که بلک فرآیدی در سراسر جهان شهرت یافت و امروز در بسیاری از کشور‌ها حتی کشور‌هایی مانند ایران که جشن روز شکرگزاری در آن رایج نیست، بلک فرایدی به عنوان روز تخفیف‌های بزرگ برگزار می‌شود.

بلک فرآیدی فرزند سرمایه‌داری

هرساله رقابت برای خرید به وسیله نشان دادن صحنه‌هایی از صف‌های طولانی در فروشگاه‌ها در رسانه‌ها خبرساز می‌شود و این روز به نمادی از مصرف گرایی جهان مدرن تبدیل شده است. امروز دیگر عطش خرید و ایجاد نیاز کاذب محدود به یک روز نیست بلکه در بسیاری از فروشگاه‌ها و سایت‌های آنلاین، فروش‌های بلک فرآیدی تا چندین روز یا حتی هفته‌ها ادامه دارد. تبلیغات بلک فرایدی به گونه‌ای طراحی می‌شود که افراد احساس کنند اگر اکنون خرید نکنند، فرصت‌های بزرگی را از دست می‌دهند. این احساس فوریت، مصرف‌کنندگان را به خرید کالا‌هایی ترغیب می‌کند که شاید به آنها نیازی ندارند. از سوی دیگر برخی از برند‌ها و فروشگاه‌ها با استفاده از تبلیغات گسترده، کالا‌هایی را ضروری جلوه می‌دهند که قبلاً به‌عنوان کالا‌های لوکس یا غیرضروری شناخته می‌شدند. در نهایت بلک فرایدی به‌عنوان آغاز فصل خرید کریسمس، مصرف‌گرایی را به سطحی بی‌سابقه می‌رساند که بخشی از چرخه‌ای است که سودآوری شرکت‌ها را تضمین می‌کند. در نظام سرمایه‌داری، برخی از افراد از طریق کالا‌هایی که می‌خرند هویت خود را تعریف می‌کنند. بلک فرایدی فرصتی درخشان است که افراد احساس کنند بخشی از یک طبقه اجتماعی خاص و متفاوت از دیگران هستند.

توجیه اقتصادی بلک فرآیدی چیست؟

در حالی که بسیاری از افراد در سراسر جهان با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند، بلک فرایدی توانسته است با رواج گسترده خود فرهنگ خرید برای لذت و انباشت کالا را تبلیغ کند. در ایران هم شرایط به همین صورت است و با رشد فروشگاه‌های آنلاین، فرهنگ تخفیف‌دهی در مناسبت‌های جهانی وارد بازار‌های ایران شد. همچنین بسیاری از ایرانی‌ها از طریق سایت‌های خارجی و آنلاین‌شاپ‌ها خرید می‌کنند. فروشگاه‌ها و برند‌ها در ایران با استفاده از تبلیغات گسترده و جذابیت تخفیف‌ها، بلک فرایدی را به عنوان یک فرصت استثنایی برای خرید معرفی کردند. از سوی دیگر در اقتصادی که نرخ تورم بالا است و مردم قدرت خرید ندارند، هر نوع تخفیفی می‌تواند به فرصتی بسیار جذاب برای خرید تبدیل شود. نسل جدید و طبقه‌ای از ایران که تحت تاثیر رسانه‌ها به خصوص فضای مجازی است، به مصرف‌گرایی و خرید بر اساس تخفیف‌ها تمایل زیادی دارد؛ بنابراین تبلیغات گسترده در اینستاگرام، تلگرام و سایر پلتفرم‌ها نقش بزرگی در معرفی بلک فرایدی به ایرانی‌ها داشته است.

تمام تلاش برای تطبیق این حراج با فرهنگ ایرانی آن است که برخی از فروشگاه‌ها به جای استفاده از نام «بلک فرایدی» از عناوینی مانند «جمعه شگفت‌انگیز»، «حراجمعه» و عبارات مشابه استفاده می‌کنند تا این رویداد را با فرهنگ ما تطبیق دهند. در ایران، این روز به مفهوم سنتی خود (پس از روز شکرگزاری) مرتبط نیست؛ بلکه صرفاً به معنای «روز تخفیف‌های ویژه» شناخته می‌شود. در ایران، اسفند ماه به دلیل نزدیکی به عید نوروز و مهر ماه به دلیل آغاز سال تحصیلی، زمان اوج خرید خانواده‌هاست، زیرا در این دوره‌ها نیاز‌ها و اولویت‌های خاصی مانند تهیه پوشاک، لوازم منزل، و لوازم‌التحریر وجود دارد. در مقابل، زمان بلک فرآیدی معمولاً زمان مناسبی برای هزینه‌های بزرگ نیست، زیرا بسیاری از خانواده‌ها پس‌انداز یا پول لازم برای خرید در این زمان ندارند. بنابراین، بلک فرایدی با الگوی خرید سنتی و نیاز‌های مالی خانواده‌های ایرانی همخوانی ندارد.