از تکنیسین داروخانه تا فروشنده و پیشخدمت؛ اتباع افغانی، فرصت را از کارگر ایرانی گرفته‌اند

اقامت قانونی با کارت کار. اقامت قانونی با ثبت شرکت. خرید ملک در ایران با ثبت شرکت. این‌ها بعضی از تیترهایی هستند که در سراسر وب فارسی پراکنده شده‌اند.

در همین شرایط و در حالی‌که مرکز آمار ایران پایان تابستان امسال نرخ بیکاری را بیش از ۲ میلیون نفر اعلام کرده بود، کارشناسان اقتصادی این عدد را رد و نرخ واقعی بیکاری (با توجه به مشاغل کاذب) را ۲۲ میلیون عنوان کردند.

بنابراین پرسشی پیش می‌آید که آیا کشور ما به نیروی کار ایرانی در رده‌های شغلی مختلف نیاز دارد؟ و اگر چنین است چرا جاهای خالی با افراد بیکار ایرانی پر نمی‌شود؟ با سمیه گلپور -رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران - در این مورد گفتگو کرده‌ایم.

آیا ایران به نیروی کار مهاجر نیاز دارد؟

به گفته‌ی سمیه گلپور افراد جویای کار به دلیل دستمز پایین قید بیمه و مزایای تعریف‌شده برای کارگر را می‌زنند و سراغ مشاغل کاذب می‌روند تا بتوانند در ازای ساعت‌هایی که مشغول به کارند، درآمد بیشتری داشته باشند و از عهده‌ی معیشت خود بربیایند.

او افزایش استخدام اتباع را نتیجه‌ی همین وضعیت می‌داند و می‌گوید: «طبیعتا صاحبان صنایع و مشاغل و کارفرماها به نیروی کار نیاز دارند و در این شرایط دست روی دست نمی‌گذارند. سراغ کارگران اتباع می‌روند که اغلب‌ به‌صورت غیرقانونی در کشور حضور دارند. این افراد به دلیل شرایط بد اقتصادی و ناامنی در افغانستان، با حقوق کمتر نیز حاضر به کار در ایران هستند. آن‌ها خواسته‌ها و تقاضاهای کارگر ایرانی را ندارند، نه‌تنها بیمه و سنوات و مزایای جانبی نمی‌خواهند، این شرایط نیز به افزایش بیکاری کارگر ایرانی منجر می‌شود.»

با توجه به آمارهای رسمی و غیررسمی به نظر می‌رسد افزایش تعداد مهاجران جویای کار با وضعیت کشور و آمار بالای بیکاری در ایران تناسبی ندارد. «هر وضعیتی به صورت استاندارد و طبیعی، مطلوب است ولی وقتی از حالت طبیعی خارج شود، چالش‌ برانگیز یا حتی مشکل‌ساز می‌شود. در واقع کمبود نیروی کار یا کم کردن آمار بیکاری، راهکاری برای عادی و درست جلوه دادن پذیرش بیش از حد مهاجران است.»

گلپور پس از ذکر این نکته ادامه می‌دهد: «زمانی نیاز به کارگر غیرایرانی حس می‌شد چون ایرانی‌ها کمتر سراغ بعضی مشاغل می‌رفتند یا وضعیت اقتصادی کشور بهتر بود اما الان اتباع در طیف گسترده‌ای از حوزه‌ها حضور دارند و توانسته‌اند فرصت را از نیروی کار ایرانی بگیرند. تکنسین داروخانه، بهیار، فروشنده، مهماندار رستوران و کافه... اغذیه فروشی‌ها، سوپرمارکت‌ها... داروخانه‌ها، رستوران‌ها، کافه‌ها، بالغ بر ۷۰ درصد از کارگرهای حرفه‌ای و تکنسین‌های مشغول به کار، غیرایرانی و اتباع هستند.»

او اضافه می‌کند: «فعلا تنها عرصه‌ای که این عزیران وارد نشده‌اند، کارهای رسمی و دولتی است که آن‌جا هم پیمانکارها برای مشاغل جانبی مثل سرایداری و باغداری مجموعه‌های دولتی نیز اتباع را به کار می‌گیرند.»

رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران معتقد است «عرصه‌ی کار ساختمانی کاملا از کارگر ایرانی گرفته شده و او مجبور است با حقوق کمتر مشغول شود یا بی‌کار بماند. کارگران ساده توانسته‌اند در شغل‌های فیزیکی و بدنی بازار کار را از کارگر ایرانی بگیرند و باید منتظر بود این وضعیت درمورد تکنسین‌ها و کارشناس‌ها نیز تکرار شود. بر اساس آمار وزارت علوم بیش از ۶۰ هزار دانشجوی افغانستانی در ایران مشغول به کار هستند و باید منتظر حضور آن‌ها در بسیاری دیگر از موقعیت‌های شغلی در حوزه‌های مختلف باشیم.»

آیا ایران به نیروی کار خارجی نیاز دارد؟

اقامت قانونی با کارت کار

اخیرا در شبکه‌های اجتماعی تبلیغ می‌شود که مهاجران می‌توانند با گرفتن کارت کار یا ثبت شرکت، اقامت بگیرند. سمیه گلپور در نقد این مسئله یادآوری می‌کند تاسیس شرکت‌ و تسهیل نقل و انتقالات مالی، یکی دیگر از روش‌های عبور از کارگر و نیروی کار ایرانی است.

او در همین مورد می‌گوید: «به جای سیاست‌گذاری درست و تدوین مقرراتی که کارگر و کارمند ایرانی به حق و حقوق قانونی خود برسد و توان کافی برای تامین معیشت خود داشته باشد، به دنبال ایجاد فضاهای و شرایطی هستیم که کارگر ارزان‌قیمت و بدون بیمه و مزایا در کشور استخدام شود.»

«مهاجران مانند سایر ساکنان ایران به امکانات زندگی نیاز دارند.» گلپور در همین مورد یادآوری و تاکید می‌کند: «این عزیزان هم باید زندگی کنند و نیازهای اولیه و ثانویه‌شان تامین شود. آنها باید ازدواج کنند و غیر از شغل و درآمد به مسکن و سایر امکانات رفاهی و اجتماعی نیاز دارند و طبیعتا سهمی از خدمات کشور را به خود اختصاص می‌دهند. در واقع وقتی مهاجران وارد کشور شده‌اند، نمی‌توان مانع اشتغال آن‌ها شد یا امکانات مورد نیاز را از آن‌ها دریغ کرد.»

ایران، ترمینال عبوری کارگران مهاجر

ترجیح کارفرما این است که اتباع را با حداقل پرداختی استخدام کند، کسانی که نه تنها حق و حقوقشان اهمیت ندارد، جان و سلامت‌شان نیز برای کارفرما کم‌ارزش است. از طرف دیگر این‌جا، وطن مهاجران نیست و درآمدی که از کار در ایران به دست می‌اورند، از کشور خارج و جای دیگر سرمایه‌گذاری می‌کنند.» سمیه گلپور توجه به این مسئله را در سیاست‌گذاری‌های مسئولان ضروری می‌داند.

رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران در پایان ضمن اشاره به این‌ نکته یادآوری می‌کند: «کارفرماها باید بدانند هر چند کارگر افغانی فعلا مجبور است به هر دلیل با دستمزد کم در ایران کار کند، وقتی تجربه و مهارت کافی به دست بیاورد، دیگر این‌جا نمی‌ماند و نیروی کارشان تامین نمی‌شود. کارگر ماهر مهاجر به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کند چون می‌تواند در اروپا و آمریکا دستمزد بالاتری بگیرد. ایران به باند پرواز و ترمینال برای مهاجرانی تبدیل شده است که در ایران نخواهند ماند و پس از کسب مهارت و تجربه‌ی کافی، کشور ما را ترک می‌کنند.»