مهاجران افغان برای سیستم بهداشت و درمان چقدر هزینه دارند؟

افزایش جمعیت همیشه با نیاز به افزایش امکانات، بودجه و شاخص‌های رفاهی همراه است. اگر جمعیت به‌صورت جهشی و ناگهانی اضافه شود، امکان برنامه‌ریزی و تامین نیازها وجود ندارد.

در دولت مرحوم رئیسی تعداد زیادی از اتباع افغانستانی وارد ایران و در کشور ساکن شدند. این جمعیت، مانند ساکنان قبلی کشور به امکانات در حوزه‌های مختلف و از جمله بهداشت و درمان نیاز دارند. گزارش‌های رسمی و غیررسمی از مراکز درمانی و بیمارستان‌ها نشان می‌دهد، با توجه به شرایط تحریمی و اقتصادی، حضور مهاجران بار اضافی بر بخش بهداشت و درمان وارد کرده است. 

در این گزارش بررسی می‌کنیم که حضور مهاجران چه تاثیری بر سیستم بهداشت و درمان کشور دارد؟

گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد سال ۱۴۰۲، به ازای هر ۱ میلیون نفر جمعیت در ایران ۲۰۵ پزشک عمومی، ۲۱۶ متخصص، تنها ۳۸ نفر فوق تخصص و ۱۱۹۸ پرستار وجود دارد. علاوه بر این، به ازای هر یک میلیون نفر، تعداد تخت‌های فعال بیمارستانی ۱۷۲۰ و تعداد داروخانه‌ها ۱۷۴ است. همچنین، بهداشت و درمان به طور میانگین ۸.۷۵ درصد از هزینه‌های یک خانوار شهری در این سال بود.

‌همچنین بر اساس این داده‌ها، سال ۱۴۰۲، به ازای هر صد هزار نفر، ۱.۲۵ بیمارستان فعال، ۶.۳۷ آزمایشگاه در ایران وجود داشت. به عبارت دیگر، به ازای هر ده میلیون نفر، ۱۲۵ بیمارستان و ۶۳۷ آزمایشگاه. علاوه بر این، به ازای هر ۱۰ هزار نفر، ۱۷.۲۰ تخت فعال بیمارستانی و ۱.۷۴ داروخانه در ایران گزارش شده بود. یعنی به ازای هر یک میلیون نفر، تعداد تخت‌های فعال بیمارستانی ۱۷۲۰ و تعداد داروخانه‌ها ۱۷۴ بود.

کمبود تخت بیمارستانی در ایران

استاندارد تعداد تخت بیمارستانی به ازای جمعیت در کشورها، بر اساس شاخص‌های سازمان بهداشت جهانی ۳ تخت به ازای هر ۱۰۰۰ نفر است. گزارش همین سازمان در سال سال ۱۴۰۰ اعلام کرد که در ایران به ازای هر ۱۰۰۰ نفر ۱.۷ تخت وجود دارد.

سال ۱۴۰۱ ، در مجموع ۱۵۱هزار و ۷۰۱ تخت فعال بیمارستانی در کشور وجود داشت که بیشتر این تخت‌ها ۸۵ درصد) در بیمارستان‌های دولتی بودند.  تخت فعال بیمارستانی به تخت‌هایی گفته می‌شود که در فضایی با امکانات تشخیصی و درمانی قرار دارند و آماده پذیرش بیمار هستند.

 
با وجود اضافه شدن تخت‌های جدید در سال‌های اخیر، میانگین تخت بیمارستانی در ایران هنوز به ازای هر ۱۰۰۰ نفر ۱.۸۸  تا ۱.۸۹ تخت است، که فاصله زیادی با استاندارد جهانی دارد. سعید کریمی -معاون وقت درمان وزارت بهداشت، ضمن اعلام این مسئله، تاکید کرد تا رسیدن به عدد ۲.۵، فاصله زیادی داریم. : ما باید خودمان را به عدد ۲.۵ برسانیم و به ازای هر ۸۵۰۰ تخت بیمارستانی که اضافه می‌شود یک دهم این عدد بالا می‌رود. ما الان حدود ۱۶۰ هزار تخت بیمارستانی و ۸۵ میلیون هم جمعیت داریم. سرانه تخت در اروپا حدود ۵ و کره و ژاپن ۱۰ است پس اینکه بعضی‌ها می‌گویند ضرورت ندارند حتماً نمی‌دانند که مفهوم این عدد و فاصله‌ها چیست.

خطر شیوع سل مقاوم به درمان

کمبود پرستار در ایران

عباس عبادی معاون وقت پرستاری وزارت بهداشت خرداد ۱۴۰۲، به تسنیم گفت: در بخش‌های دولتی و غیردولتی ۲۲۶ هزار همکار پرستار داریم که در ۱۰۶۱بیمارستان مشغول خدمت هستند و تحصیلات این افراد کارشناسی تا دکترای پرستاری است.

اما این هدف محقق نشده است. در استان‌های برخوردار کشور این نسبت حدود ۰.۹ و کمتر از یک و در برخی استان‌ها این میزان کمتر از ۰.۵ و ۰.۴ است.

در حدی که نسبت پرستار به‌ ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت در برخی از کشورها تا ۱۸ نفر نیز می‌رسد. این نسبت در کشور ما حدود ۲.۱ یا ۱.۳است و در برخی نقاط تا ۱.۶ هم آمار می‌دهند، آماری که نشان می‌دهد کمبود نیروی پرستار در ایران بحرانی است.

اردیبهشت ۱۴۰۲ بر اساس گفته‌های محمد میرزابیگی، رئیس سازمان نظام پرستاری به تسنیم، این کمبود بیش از ۱۰۰ هزار نفر بود تا کمبود نیروی پرستار جبران شود.
در طول این ۲ سال مهاجرت کادر درمان نیز افزایشی بوده و طبیعتا نسبت تعداد پرستاران به جمعیت و تخت‌های بیمارستانی کاهش داشته است.

نیازهای مهاجران در بخش بهداشت و درمان

کمبود تعداد تخت‌های بیمارستانی و تعداد پرستاران بر اساس جمعیت ۸۵ میلیون نفری ایرانی محاسبه و برای آن برنامه‌ریزی و بودجه تعیین می‌شود. بودجه‌ای که با توجه به شرایط تحریمی، باید سال به سال افزایش پیدا کند.

از سوی دیگر اگر تعداد مهاجران ساکن در ایران را فقط ۸ میلیون نفر در نظر بگیریم، همین الان نیاز سیستم بهداشت و درمان به پزشک، پرستار و تخت‌های بیمارستانی خیلی بیش از محاسبه‌ها و آمار فعلی است.

در حالی که کشور برای رسیدن به حداقل ۳ تخت به ازای ۱۰۰۰ نفر، برای جمعیت ۸۵ میلیون نفری، به ۲۵۵ هزار تخت بیمارستانی طبق استاندارد نیاز دارد، این تعداد برای جمعیت ۹۳ میلیون نفری، به ۲۷۹ هزار تخت بیمارستانی می‌رسد. 

در حالی‌که هزینه تامین هر تخت بیمارستانی در سال ۱۳۹۸، یک میلیارد تومان بود سال ۱۴۰۲، با تورم ۴۰۰ درصدی این مبلغ به ۵ میلیارد تومان رسید. بنابراین برای تامین و ساخت ۲۴ هزار تخت بیشتر، اگر تورم ساخت و ساز فقط ۲۰۰ درصد افزایش پیدا کرده باشد، در حال حاضر  ۳۶۰ هزار میلیارد تومان برای این مابه‌التفاوت نیاز است.

طبیعتا امسال نیازهای کشور تامین نمی‌شود و اگر تورم ساخت به ۴۰۰ برسد (که با توجه به تحریم و شرایط اقتصادی ممکن است)، اضافه کردن ۲۴ هزار تخت برای ۸ میلیون مهاجر، ۶۰۰ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز خواهد داشت.

بر اساس گفته‌های رئیس سازمان نظام پرستاری، دو سال پیش، تعداد پرستار لازم برای جبران کمبودها در کشور ۱۰۰ هزار نفر بود. اگر نیاز جمعیتی کشور را همچنان همان تعداد بدانیم، برای ۸ میلیون مهاجر که محاسبه نشده‌اند، سیستم بهداشت و درمان کشور به حدود ۱۳ هزار و ۶۰۵ پرستار دیگر هم نیاز خواهد داشت.

سال ۱۴۰۱ هزینه تربیت هر پرستار برابر با ۲ میلیارد تومان اعلام شد، اگر با توجه به نرخ تورم این عدد را در حال حاضر ۴ میلیارد تومان در نظر بگیریم به بودجه‌ای معادل ۵۴۶۰ میلیارد نیاز خواهد بود.

چرا بعضی افراد واکسن نمی‌زنند

شیوع دوباره سرخک، در کمین ایران

هزینه‌ی بالای واکسیناسیون عمومی در مناطق پرخطر

سرخک یکی از بیماری‌های واگیر است که به سرعت شیوع و انتشار پیدا می‌کند. ایران یکی از کشورهای موفق در واکسیناسیون عمومی بوده و پوشش واکسنیناسیون بین ۹۵ تا ۹۸ درصد است اما سه کشور همسایه ما یعنی افغانستان، پاکستان و عراق، پوشش کمی برابر بیماری‌های واگیر دارند.

دکتر علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت در نشست خبری پس از ذکر این نکته، حضور و اقامت حدود ۷ تا ۸ میلیون نفر از مردم افغانستان در کشور را یکی از عوامل بالا رفتن خطر شیوع بیماری در ایران عنوان کرد و توضیح داد: هر سال با شیوع سرخک مواجه می‌شویم و در دیگر کشورها هم رخ می‌دهد ولی ممکن است این افراد واکسن نزده باشند. کسانی هم که‌ وارد می‌شوند بیماری را با خودشان می‌آورند، به همین دلیل اگر کسانی که قبلا آمده‌اند، واکسن‌ نگرفته باشند در معرض خطر هستند.

معاون بهداشت وزارت بهداشت گسترش عقاید ضدواکسن و غیرعلمی را هم یکی از عوامل افزایش سرخک در کشور عنوان کرد و افزود: برای پیشگیری از شیوع دوباره سرخک، افراد واکسینه نشده در استان‌های مختلف شناسایی می‌شوند که شامل دو گروه هستند. یک دسته افراد زیر یک سال -چون واکسیناسیون از ۹ ماهگی آغاز می‌شود- و دسته‌ی دیگر ۵ درصد باقیمانده هستند که واکسن‌نزده‌اند.

رئیسی از اجبار به واکسیناسیون عمومی دوباره‌ی مردم در مناطق پرخطر گفت: در بعضی استان‌ها ابتلای سالانه‌ی بالایی داریم. وقتی در یک منطقه با اپیدمی سرخک روبه‌رو شویم، مجبور به تزریق دوباره واکسن به ساکنان هستیم که بسیار هزینه‌بر است. سال ۱۴۰۳ حدود ۶۷۰ مورد پیدا شد و مجبور شدیم ۵۶ هزار واکسن در آن مناطق تزریق کنیم.

بر اساس اعلام مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت سال ۱۴۰۲ تعداد ۶۱۲ مورد ابتلا به سرخک در کشور شناسایی شد که بیشترین مبتلایان در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان و خراسان رضوی بوده است.