دوشنبه ۲۷ مرداد ۱۴۰۴ 18 August 2025
سه‌شنبه ۲۰ خرداد ۱۴۰۴ - ۱۳:۳۷
کد خبر: ۹۵۰۳۵

نفس کشیدن سخته! توفان‌های یزد و کرمان از کجا می‌آیند؟

نفس کشیدن سخته! توفان‌های یزد و کرمان از کجا می‌آیند؟
در روز‌های گذشته، مردم دو استان یزد و کرمان یکی از شدیدترین توفان‌ها سال‌های گذشته را دیدند. توفانی که نه تنها زندگی روزمره شهروندان را مختل کرده است بلکه بار دیگر نشان داد کشور در حوزه بحران‌های زیست محیطی درگیر چه مشکلات و ضعف‌های بزرگی است.

توفان در یزد از عصر دوشنبه ۱۹ خرداد آغاز شد؛ سرعت باد در مرکز استان به بیش از ۷۵ کیلومتر در ساعت رسید و در برخی مناطق مانند منشاد مهریز، این عدد تا ۱۳۷ کیلومتر در ساعت نیز ثبت شد. دید افقی در مرکز شهر به کمتر از ۵۰ متر کاهش یافت و شکستن درختان، سقوط تیر‌های برق و آسیب به خودرو‌ها از جمله پیامد‌های اولیه توفان بود. در استان کرمان نیز توفان از همان شب شدت گرفت، به‌ویژه در شهرستان‌های شمالی همچون انار و رفسنجان. شاخص کیفیت هوا (AQI) در انار به عدد بحرانی ۵۰۰ رسید که در طبقه‌بندی جهانی «بسیار خطرناک» محسوب می‌شود. در رفسنجان این شاخص تا ۱۳۷ بالا رفت که برای گروه‌های حساس ناسالم است. جاده‌های بین‌شهری مانند محور انار–یزد تحت تأثیر کاهش دید و گردوغبار، موقتاً مسدود یا دچار اختلال شدند.


منشا توفان‌های یزد و کرمان چیست؟

عوامل مختلفی در شکل‌گیری این توفان‌ها تاثیر دارند؛ عبور جبهه‌های سرد در فصل گرم موجب ناپایداری‌های شدید و وزش باد‌های فصلی ۱۲۰ روزه می‌شوند؛ این بادها، خاک سست مناطق خشک و بی‌پوشش را با خود بلند کرده و توفان گردوغبار به جا می‌گذارد. خشکسالی‌های پی در پی در سال‌های اخیر عامل دیگر این توفان‌ها است. کاهش بارندگی و عدم توجه به مدیریت منابع آب منجر به خشک شدن تالاب‌هایی مانند جازموریان در کرمان و دشت‌های اطراف یزد شده که بستر شکل‌گیری کانون‌های گردوغبار هستند. از سوی دیگر، بخشی از ریزگرد‌ها منشاء خارجی دارند. کویر‌های مرکزی عربستان، عراق و سوریه از طریق باد‌های غربی و جنوب‌غربی، ذرات معلق را به داخل فلات ایران هدایت می‌کنند. گزارش‌ها نشان می‌دهد حدود ۶۰ درصد از منشأ توفان‌های کرمان و یزد داخلی، و ۴۰ درصد آن خارجی است.

 


۲۳ استان کشور درگیر گرد و غبار است

بر اساس داده‌های «ستاد ملی مدیریت گردوغبار»، ۲۳ استان کشور به‌صورت مستقیم درگیر هستند. ۶ استان بحرانی، خوزستان، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و جنوبی، کرمان و هرمزگان است. مناطقی که در رتبه اول خطر قرار دارند. غرب و جنوب‌غرب کشور نیز به علت نزدیکی به کانون‌های خارجی از عراق و عربستان، همیشه در معرض توفان‌ها قرار دارند. در این مناطق توده‌های گردوخاک معمولاً از حوضه خشک بین‌النهرین (اطراف دریاچه‌های ثرثار، رزازه، هویزه) و بیابان‌های عربستان شکل گرفته و با باد غربی وارد غرب ایران می‌شوند. استان کرمانشاه پس از خوزستان، بیشترین درگیری با ریزگرد‌ها را دارد، به‌ویژه در بهار و تیرماه. آمار‌ها نشان می‌دهد این استان بطور میانگین سالیانه چند روز در وضعیت هشدار یا بحران است. خشک شدن تالاب‌ها و رودی مانند ثرثار، رزازه، هورالعظیم در عراق باعث شده تا گسترش بیابانی شدید در مناطقی ایجاد شود که منبع اصلی گردوخاک هستند. از سوی دیگر سدسازی بی‌رویه در ترکیه، عراق، سوریه همچنین در داخل ایران، موجب کاهش جریان آب و گسترش مناطق تولید گردوغبار شده است.

ایران از حدود ۲۰ سال پیش وارد دوره خشکسالی بلندمدت شده‌است. کاهش بارش و افزایش تبخیر، رطوبت خاک را کم و سطح زمین را مستعد گرد و خاک کرده است. ساخت سد‌های متعدد در داخل کشور، خشک کردن تالاب‌ها، برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی و تخریب پوشش گیاهی در افزایش بیابان‌زایی در تمام مناطق کشور تاثیر دارند. توسعه بدون توجه به محیط زیست و عدم ساخت چتر حفاظتی گیاهی از ضعف‌هایی که ریزگرد‌ها را در ایران به بحران تبدیل کرده است. کارشناسان راهکار‌های زیادی برای مقابله با این بحران پیشنهاد داده‌اند؛ احیای تالاب‌های خشک‌شده، تثبیت خاک در مناطق بیابانی، توسعه پوشش گیاهی مقاوم در مناطق پرخطر، محدودیت در برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و همکاری منطقه‌ای با کشور‌های همسایه برای کنترل منابع گردوغبار.

ارسال نظر
captcha
captcha
پربازدیدترین ویدیوها
  • تازه‌ها
  • پربازدیدها
پیشنهاد سردبیر

در گفت وگوی محمد منظرپور با مازیار خسروی بررسی شد

پیامدهای اقتصادی بازگشت افغان‌ها

در گفت‌و‌گو با سیدهادی میرعلمی مطرح شد

سالگرد دوشنبه سیاه | قفس بورس 5 ساله شد!

یارانه سوخت هواپیما؛ چاهی بی‌انتها از جیب فقرا به کام ثروتمندان

پول بلیط‌ هواپیمای شما را ما می‌دهیم!

زندگی