رمزگشایی از پشت پرده شایعه استعفای عارف

عارف در این گفت‌و‌گو از مقابله با برخی ابربنگاه‌داران به عنوان دلیل طرح شایعات درباره استعفایش از دولت گفته است.

حدود یک ماه پیش روزنامه اینترنتی فراز براساس یافته‌های خود خبری درباره «استغفای محمدرضا عارف - معاون اول رییس جمهور» منتشر کرد که پس از برخی تماس‌ها مجبور به حذف خبر از خروجی سایت شد. پس از آن نیز مسئولان مربوطه خبر را تکذیب کردند.

علی‌رغم تکذیب‌ها، اما انتشار اخباری درباره ناهماهنگی‌ها در برخی سفر‌های دولتی، عدم حضور معاون اول در افتتاح پروژه‌ای در قزوین علی‌رغم اعلام رسانه‌ای شدن و مسایلی از این دست احتمال تحقق موضوع این خبر را افزایش داد و گمانه‌زنی‌ها و تحلیل‌ها درباره آن ادامه پیدا کرد.

بحث بر سر دلیل استعفای عارف نیز بالا گرفته بود. برخی به «وجود اختلاف عمیق در دولت» و «مشکلات وفاق» حمل کردند، برخی آن را «تهدید برای سهم‌خواهی» توصیف کردند، برخی به عنوان تلاش برای ضربه به «نقطه قوت دولت» از آن نوشته‌اند، گروهی نیز حذف او را حذف «آخرین حلقه اتصال دولت به اصلاح‌طلبان» دانسته و به وجود فشار از گروه‌های مقابل استدلال کرده‌اند.

خبرگزاری ایسنا، نزدیک به دولت، حدود دو هفته پیش در گفت‌وگویی با الیاس حضرتی - مدیر دفتر اطلاع رسانی دولت، این خبر را «شایعه» خواند و نوشت: این موضوع صحت ندارد و هیچ برنامه استعفایی در دولت مطرح نیست.

 مدلل‌ها؟

اما در گفت‌وگوی عارف با ایران، او در واکنش به اخبار درباره استعفایش اینطور توضیح می‌دهد: «در همه جای دنیا مقابله با انحصار به معنی بازی با آتش است. شما دیدید که در این مدت در رسانه‌ها چه مسائلی را نوشتند.»

به نظر می‌رسد منظور عارف، معاون اول دولت، مقابله با انحصار مدلل‌ها در واردات نهاده‌های دامی کشور است. طی ماه‌های اخیر کمبود نهاده‌های دامی در بازار، باعث افزایش شدید قیمت در مرغ و دام شد. همچنین دامداران نیز به دلیل کمبود نهاده‌های دامی در کشور، آسیب زیادی دیدند.

علی‌رغم کمبود نهاده‌های دامی در کشور، وزارت جهاد کشاورزی و بانک مرکزی اعلام کردند تخصیص ارز به اندازه کافی صورت گرفته و نهاده دامی به کشور وارد نیز شده است. طبق برخی بررسی‌ها، مشخص شد واردات نهاده‌های دامی در انحصار چند گروه خاص است که یکی از این گروه‌ها «مدلل‌ها» هستند. حتی شایعاتی از خالی فروشی و عدم عرضه نهاده‌های دامی به بازار توسط این گروه‌های انحصارگر نیز در رسانه‌ها پخش شد.

معاون اول رییس جمهور در پاسخ اینکه «منظور شما مطالبی است که درباره استعفای شما مطرح می‌شد؟» می‌گوید: «این‌ها قابل انتظار بود، اما راهی که ما باید برای آینده کشور و در مسیر تأمین بهینه کالا‌های اساسی مورد نیاز مردم می‌رفتیم، شکستن این انحصار بود، با هر مشکل و با هر هزینه‌ای که داشته باشد. برای همین وقتی در ستاد تنظیم بازار، با دو یا سه ابربنگاه واردکننده کالا‌های اساسی برخورد کردیم، دیدیم که در برخی رسانه‌ها جایگاه قانونی ستاد تنظیم بازار را زیر سؤال بردند.»

او تاکید می‌کند که معتقد است «در تصمیم‌گیری برای حل مسائلی که برای کشور فوریت دارد و حیاتی است، دولت باید اقتدار داشته باشد.»

ناراحتی عارف از انتصاب سقاب اصفهانی

او در جایی دیگر از این گفت‌و‌گو نیز نه بطور مشخص، اما گویا ریشه برخی اختلافاتش در دولت را آشکار می‌کند، آنجا که می‌گوید: «پیش‌فرض خود من این است که باید از کسی در دولت استفاده کرد که برنامه و راهبرد دولت را قبول داشته باشد. این راهبردی است که خود من مصر هستم آن را در دولت دنبال کنم.»

مخاطب این جمله محمدرضا عارف به اسماعیل سقاب اصفهانی نزدیک‌تر است. مخصوصا که انتصاب سقاب اصفهانی به معاونت رییس جمهوری در سازمان بهینه سازی انرژی انتقاد‌های زیادی به دولت پزشکیان وارد کرد. اسماعیل سقاب اصفهانی، فردی است که از آستان قدس همراه مرحوم رئیسی بوده و تا دبیر ستاد راهبردی دولت سیزدهم ترفیع گرفته بود. اگرچه سقاب اصفهانی مدعی شد عضو هیچ جناح سیاسی نیست، اما نظرات و برنامه او دررابطه با مدیریت انرژی، بیش از آنکه به برنامه‌های پزشکیان در زمان انتخابات نزدیک باشد، به طرح وان سعید جلیلی شبیه است.

عارف از شرایط ویژه دولت چهاردهم می‌گوید

عارف در بخشی از این مصاحبه گفته است: در حوزه مسائل داخلی، دولت آقای پزشکیان شرایط ویژه‌ای دارد؛ ویژه بودن دولت نه بابت شرایط منطقه، بلکه ناشی از این است که اساساً دولت زمانی کار خود را شروع کرد که وضعیت سرمایه‌های اجتماعی خوب نبود، در کنار این، به دلیل انباشت مسائل در گذشته، انتظارات مردم و حتی حامیان دولت هم از دولت بالاست. به علاوه همه اینها، باید این مشکل را هم اضافه کرد که دولت چهاردهم پول هم ندارد.

او سپس در پاسخ اینکه «آیا می‌پذیرید که در سیاست داخلی، یعنی از نظر موقعیت در میان احزاب، طبقات و مجموع کنشگران سیاست و جامعه ایران، وضع دولت چهاردهم بسیار متفاوت است و همین کار دولت را دشوار کرده است؟» می‌گوید: «برای پاسخ به شما و اینکه چرا دولت چهاردهم چنین وضعیتی را دارد، سعی می‌کنم از خودم مثال بزنم.»

عارف توضیح می‌دهد: «صادقانه عرض کنم که من به شخصه به نکته‌ای که شما گفتید عادت کرده‌ام. از نظر خودم، فردی با تفکر اصلاحات هستم، به این معنی که اصلاح‌طلبی را در ذات انقلاب می‌دانم. از ابتدای انقلاب و حتی سال‌های پیش از انقلاب همین تفکر را داشتم و امروز هم معتقدم این تفکر نجات دهنده کشور است.»

او ادامه می‌دهد: «به همین دلیل برخی رفقا کنایه‌هایی به من می‌زدند؛ یعنی وقتی جریان چپ حاکم بود می‌گفتند فلانی راست است و وقتی هم که جریان راست حاکم بود، می‌گفتند چپ است. نه چپ‌های دوآتشه طرفدار من بودند و نه راست‌های دوآتشه، درحالی که من همواره با این دو جریان کنار می‌آمدم. البته رؤسای پیشین سازمان برنامه در کتاب «اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران» گفتند که آقای عارف در زمان ریاست بر سازمان برنامه یا معاون اول دولت اصلاحات، نه به عدالت توزیعی باور داشت، نه کاملاً طرفدار بازار آزاد منهای دولت بود. امروز هم همین نگاه و رویکرد را دنبال می‌کنم.»

معاون پزشکیان تاکید می‌کند که: «دولت با همه گروه‌ها کار می‌کند و ما به نظرات همه گروه‌ها احترام می‌گذاریم. پیش‌فرض خود من این است که باید از کسی در دولت استفاده کرد که برنامه و راهبرد دولت را قبول داشته باشد. این راهبردی است که خود من مصر هستم آن را در دولت دنبال کنم و خوشبختانه در این زمینه با آقای دکتر پزشکیان هماهنگ هستیم.»

اعتقاد محمدرضا عارف به تحول حتی به قیمت قربانی شدن

او با بیان خاطره‌ای می‌گوید که هنوز هم حاضر است به قیمت عزل خودش، اصلاحات را دنبال کند: «در دولت اصلاحات این آمادگی را داشتم و اعلام کردم. در دولت چهاردهم هم نگاه و رویکرد من همین است، یعنی به شخصه آمادگی دارم کار‌های تحولی که برای نظام ما حیاتی است انجام شود، ولو به قیمت نبود من.»

عارف در ادامه از برخی همفکران خود یعنی اصلاح طلبان انتقاد کرده و می‌گوید: «دوستان اصلاح‌طلب یادشان هست که هیچ وقت نخواستم یا اصرار نکردم اسم حتی یک نفر در لیست باشد، درحالی که رئیس این شورا بودم. زیرا برای من هیچ وقت مسأله فرد مطرح نیست، سعی کردم فردگرا نباشم و جمع‌گرا باشم. اینکه این فرد بیاید یا آن فرد، چندان فرقی نمی‌کند، مهم، راه و تفکر است و باید بر اجرای برنامه اصرار داشت.»

او در پاسخ به اینکه «به نظر می‌رسد نگاه جریان‌های سیاسی بویژه اصلاح‌طلبان به شما به عنوان معاون اول رئیس‌جمهور، فراگیر نیست. انگار اصلاح‌طلبان انتظارات دیگری دارند یا انتقادات دیگری مطرح می‌کنند» نیز گفته است: «فکر می‌کنم برخی از دوستان ما متوجه موقعیت و جایگاه دولت نیستند. متوجه نیستند که دولت در چه شرایط حساس سیاسی، اجتماعی و منطقه‌ای کار خود را شروع کرد، یا در چه شرایط حساسی در حال حرکت است. در کنار اینها متوجه این واقعیت هم نیستند که این دولت، به واقع یک ظرفیت مهم برای اصلاح‌طلبان و طرح مطالبات و خواسته‌های آنان است. دولت از این مسیر عدول یا عقب‌نشینی نکرده، اما بنای دولت لحاظ کردن همه شرایط کشور و درعین حال همکاری با ارکان کشور است.»

گمانه‌زنی‌های رسانه‌ها درباره احتمال استعفای عارف

روزنامه خراسان چندی پیش با تاکید بر صحت خبر استعفا «حاشیه‌های سفر استانی رئیس‌جمهور و اختلافات شناخته‌شده» میان عارف با حاجی‌میرزایی-رییس دفتر و جعفر قائم‌پناه-معاون اجرایی رییس جمهور را بستر این گمانه‌زنی‌ها خواند و نوشت: هرچند رئیس‌جمهور فعلاً استعفا را نپذیرفته، اما اصل طرح آن نشان می‌دهد گره‌هایی درون دولت شکل گرفته که نمی‌توان صرفاً با تکذیب از کنارشان گذشت.

این روزنامه نوشت: شایعات مربوط به استعفای محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور، اگرچه در نخستین ساعات انتشار از سوی دولت تکذیب شد، اما اثرش در فضای سیاسی باقی ماند؛ نه به عنوان یک شایعه رسانه‌ای گذرا، بلکه به‌عنوان بازتاب اختلافاتی که مدت‌هاست در سطح عالی دولت رسوب کرده است.

اما روزنامه اعتماد متعلق به الیاس حضرتی مدیر دفتر اطلاع رسانی دولت در نقد انتشار اخبار درباره استعفای عارف نوشت: در روز‌هایی که محمدرضا عارف در روسیه سرگرم پیگیری مطالبات ملی و مصالح عمومی ایرانیان بود، گروهی از فعالان سیاسی و رسانه‌ای اصولگرا در ایران، اقدام به انتشار اخبار کذب در خصوص استعفا و خروج عارف از کابینه کردند!

این روزنامه با بیان اینکه «حاشیه‌سازی‌ها برای عارف با هدف حمله به نقطه قوت کابینه انجام می‌شود» در ادامه نوشت: واقع آن است که ویژگی‌های شخصیتی عارف و احاطه او به امور اجرایی و توسعه‌ای، او را به نقطه قوت کابینه بدل ساخته است.

تابناک نیز با تیتر «آیا پزشکیان با استعفای عارف موافقت خواهد کرد؟!» به آن پرداخت و نوشت: عارف درخواست استعفای خود را تقدیم رئیس‌جمهور کرده، اما پزشکیان فعلاً با این استعفا موافقت نکرده است.

یکی از گروه‌های تلگرامی اصولگرا نیز در واکنش به این خبر نوشت: شنیده می‌شود محمدرضا عارف که زمانی معاون اول خاتمی بوده، در اقدامی نامتعارف رئیس‌جمهور را تهدید به استعفا کرده! اعتراض او به انتصاب دکتر سقاب‌اصفهانی و ادعای دخالت‌های افرادی مثل حاجی‌میرزایی و قائم‌پناه بوده است.

این کانال مدعی شد: اگر این روایت درست باشد، عارف امروز نماد زیاده‌خواهی و سهم‌خواهی اصلاحات از قدرت است و رئیس جمهور باید فورا با او خداحافظی کند.

برخی نیز وجود فشار‌ها از سوی افرادی، چون حمید رسایی - نماینده مجلس را دلیل این استعفا قلمداد می‌کنند. حمید رسایی بار‌ها نسبته به دوتابعیتی بودن فرزند عارف اعتراض و اعلام کرده است که «فرزند محمدرضا عارف تابعیت مضاعف دارد و پدرش به موجب قانون مشاغل حساس نمی‌تواند در این جایگاه باشد.»

فشار‌ها بر عارف از سوی گروه‌های سیاسی نزدیک به جبهه پایداری، اما در حالی است که رهبری در یکی از دیدار‌های اخیر خود با اعضای دولت از محمدرضا عارف بخاطر «تلاش‌های بسیار»، «تحرک وسیع» و «جلسات پیگیری» تشکر کرده است.

این فشار‌ها به منظور تسلط بیشتر و افزایش نفوذ گروه‌های تندرو در دولت پزشکیان تفسیر می‌شود.

رویداد۲۴ در این باره نوشت: معاون اول مسعود پزشکیان در دولت چهاردهم این روز‌ها زیر ضرب سوپرانقلابی‌های مجلس است... در روز‌های اخیر برخی از نمایندگان مجلس حضور عارف در دولت را غیرقانونی خوانده و به شدت از آن انتقاد کردند. به طور مشخص حمید رسایی، نماینده تهران در مجلس دوازدهم بیشترین موضع گیری‌ها را در این رابطه داشته است.

با این وجود این سایت خبری، امکان تغییر عارف را محتمل دانست و نوشت: شنیده‌های رویداد۲۴ حاکی از آن است که عارف قرار است به زودی به بهانه آنچه ابتلا به یک بیماری خاص خوانده می‌شود، از ادامه فعالیت در دولت استعفا دهد تا دومین معاون پزشکیان که مغضوب رقبای انتخاباتی و منتقدان اوست، از ساختمان پاستور برود.

این سایت همچنین افزایش قیمت بنزین را یکی از دلایل احتمال تغییرات در کابینه عنوان کرده و نوشته بود: دولت، اسکندر مومنی وزیر کشور فعلی را برای اجرای سیاست افزایش قیمت حامل‌های انرژی مناسب نمی‌داند و به دنبال چهره جدی‌تری برای در دست گرفتن سکان وزارت کشور، به عنوان مسئول حفظ امنیت داخلی است.

در لابلای این اخبار موضوعی که توجه برخی را به خود جلب کرد، این بود که اگر عارف کنار رود، چه کسی جایگزین او در معاون اولی رییس جمهور خواهد شد؟ گزینه پزشکیان برای این سمت از میان کدام جریان یا گروه سیاسی خواهد بود؟