اعراب خلیج فارس، عربی حرف زدن را فراموش می‌کنند؟

شوک واقعی اما اصواتی بود که به گوش می‌رسید. با وجودی که این گردهمایی جوانان اماراتی بود، تقریباً همگی در آن به زبان انگلیسی اختلاط می‌کردند. به نظر می‌رسد که حالا این زبان در حال تبدیل‌شدن به زبان غالب خلیج‌فارس است...

نویسنده :

مونس نظری

شاید این تنها یک مهمانی برای غربی‌ها بود. مردان جوانی که در امتداد راهرو چرت می‌زدند و دخترانی که پیک‌های مشروب را سر می‌کشیدند.

شوک واقعی اما اصواتی بود که به گوش می‌رسید. با وجودی که این گردهمایی جوانان اماراتی بود، تقریباً همگی در آن به زبان انگلیسی اختلاط می‌کردند. به نظر می‌رسد که حالا این زبان در حال تبدیل‌شدن به زبان غالب خلیج‌فارس است.

زبان عربی، لااقل به لحاظ تئوری، یکی از موفق‌ترین زبان‌های جهان است. و جمعیتی بالغ بر ۴۰۰ میلیون نفر به این زبان تکلم می‌کنند. البته اعراب با لهجه‌های مختلف صحبت می‌کنند.

و حالا با گسترش روزافزون زبان انگلیسی از یک‌سو، و آموزش ضعیف زبان عربی از سوی دیگر، خلوص زبان عربی رو به فرسایش می‌رود.

یک دیپلمات سابق بریتانیایی که به زبان عربی تخصص دارد، ضمن اظهار تأسف می‌گوید: «این امکان وجود دارد که زبان عربی در آینده به کلی محو شود.»

زوال زبان عربی، انعکاسی از وقایع تاریخی اخیر است. جنگ‌های داخلی، میلیون‌ها نفر را وادار به ترک تحصیل کرده است.

حالا «خشونت»، بغداد و دمشق را که زمانی قلعه ناسیونالیسم و فرهنگ عرب بودند، ویران کرده است.

ابتسام الکبتی، محقق اماراتی می‌گوید: «زبان، نشان‌دهنده قدرت است... چینی‌ها و ژاپنی‌ها و کره‌ای‌ها، همگی زبان خود را حفظ کرده‌اند... کاری که ما انجام ندادیم.»

یک بحرینی اظهار تأسف می‌کند: «آنهایی که اداره امور کشورهای ما را عهده‌دارند، اغلب تسلط خوبی به زبان عربی ندارند.»

و زبان انگلیسی، سهمگین‌ترین تهدید برای زبان اعراب است. نظرسنجی‌ای که در سال ۲۰۱۷ میان جوانان عرب در دوبی صورت گرفت، نشان داد که اعراب خلیج‌فارس حالا عمدتاً از زبان انگلیسی به جای زبان عربی استفاده می‌کنند.

عربستان‌سعودی حالا به کشورِ پیشگامی در خلیج‌فارس تبدیل شده که زبان انگلیسی را از پایه‌های آغازین به دانش‌آموزان آموزش می‌دهد.

ضمن آنکه اقلیتِ بزرگی از فرزندانِ شهروندانِ خلیج‌فارس، به مدارس خصوصی‌ای می‌روند که زبان اصلی تحصیل در آنها، زبان انگلیسی است.

خانم کبتی می‌گوید: «هیچ‌کس نمی‌تواند جلوی گسترش زبان انگلیسی را بگیرد.»

مطالعه‌ی بانک جهانی در سال گذشته گزارش داد که بسیاری از دانش‌آموزان عرب، حتی زمانی که به پایه چهارم می‌رسند، در نگارش یک جمله منسجم به زبان عربی با مشکل مواجه‌اند.

تکه‌تکه‌شدن زبان عربی، یکی از ویژگی‌های پراکندگی و عدم انسجام میان اعراب است.

حالا مجموعه‌ای از لهجه‌ها و گویش‌ها، با واژگان متفاوت خاص خودشان، در سنگرهایی نظیر پارلمان‌ها و نمایش‌های تلویزیونی و مؤسسات انتشاراتی نفوذ کرده‌اند.

جهت تقویت تیراژ، ناشران کتاب‌های بیشتری را در گویش‌های جدید به چاپ می‌رسانند. در سال ۲۰۱۹، نادیا کامل، برای رمانی که به زبان محلی نوشته بود، جایزه ادبی برتر مصر را دریافت کرد.

کانال‌های خبری تلویزیونی، کماکان اخبار را به زبان عربی استاندارد پخش می‌کنند. بنابراین بسیاری از اعراب ترجیح می‌دهند اخبار خود را از خلال رسانه‌های اجتماعی و اغلب به گویش‌هایی که با حروف لاتین نگارش می‌شوند، دریافت کنند.

دیزنی، حالا فیلم‌های خود را به گویش مصری نیز دوبله می‌کند. و گفته می‌شود که عباراتِ مربوط به عشق، در زبان رسمی آنها (مصری) به صورتی غیرطبیعی تلفظ می‌شود.

فعالان زبان عربی در تلاش‌اند با این موضوع مقابله کنند. البته که زبان عربی، کماکان زبان «قرآن» باقی خواهد ماند.

حسام ابو‌ظهر، بنیان‌گذار «پروژه زنده عربی (پلتفرم آنلاینی که در تلاش برای احیای زبان عربی است)»، می‌گوید: «ما فکر می‌کنیم که زبان عربی به سبب حضور در رسانه‌ها، خطبه‌ها و سخنرانی‌ها، زنده‌تر از زبان لاتین است.»

ابوظهر امیدوارانه خاطرنشان می‌کند: «زبان لاتین، به رغم آنکه هیچ گوینده‌ای (سخنگو، متکلم) به زبان بومی نداشت، اما برای قرن‌ها در کلیساها زنده ماند.»