فرزندکشی به سبک صدا و سیما

تلویزیون ایران همچون مسافری است که از آغاز ورود تا تاثیر پذیرفتن از تحولات سیاسی ایران و سرانجام رسیدن به آنچه امروز از آن تعریف می‌شود(تحت کنترل و محدودیت)، راهی پر فراز و نشیب را پیموده است؛ همسفران این مسافر اما، طی چند دهه اخیر سرنوشت غریبی را تجربه کردند. از نقطه عطفی که تاریخ ایران را متحول کرد، ردی عمیق بر حیطه فرهنگ و رسانه و نمادهای آن همچون تلویزیون، جا مانده است. ردی که لمس آن، انگار آدمی را به مختصات آن سال‌های دور پرت می‌کند و بعد با خود تا امروز می‌کشاند.

سه دهه، چند نسل و چند سرنوشت

این روزها بازگشت الهه رضایی، از مجریان قدیمی کودک به تلویزیونی که دهه‌ها از حوزه اجرای آن دور شده بود، شبیه به دری است که به سال‌های دور باز شده است. بازگشت رضایی پس از چند دهه دوری به تلویزیون خود حکایت غریبی از سرنوشت فرزندان این رسانه است. فرزندانی که به خصوص در دهه‌های ۶۰ و ۷۰، در روزگاری که دنیای رسانه کوچک بود و تلویزیون هنوز، به عنوان رسانه ملی، مرجع و مورد علاقه بخش گسترده‌ای از مردم، قافیه را به فضای مجازی نباخته بود، مخاطبان را جلوی تلویزیون میخکوب خودشان می‌کردند. آن‌ها که امروز در جای خالی‌شان، مهران رجبی «خودمونی» و «پیرانه‌سر» اجرا می‌کند و سید بشیر حسینی «رویانیوم» را!

الهه رضایی: رضایی که امروز نه برای اجرای برنامه که برای تبلیغات به صدا و سیما بازگشته، در سال ۵۸ و درحالی که ۱۵ ساله بود، اجرای برنامه کودک را آغاز کرد. او سال ۷۸ اجرا را کنار گذاشت. اختلاف نظر با مدیر گروه کودک شبکه یک، جرقه این کناره‌گیری بود. خودش در مصاحبه‌ای می‌گوید: «متن هایی که به ما می‌دادند دیگر آب رفته بود. یک سری حرف بی‌ربط می‌زدیم و سلام و خداحافظ. واقعیت این بود که بعد از منحل شدن گروه کودک شبکه یک اهالی فن همه از تلویزیون رفتند و تلویزیون خالی شد». «بچه‌های دیروز» در سال ۸۹، آخرین اجرای رضایی در تلویزیون بود.

مجید وارث: بنیان‌گذار برنامه «ورزش و مردم» که تا سال ۶۳ نیز خود اجرای آن را به عهده داشت، به دلیل نگاه انتقادی به مدیریت ورزش جای خود را به ابراهیم شفیع داد و در سال ۶۴ و در حین گزارش یکی از مسابقات باشگاه‌های تهران، پس از استفاده از اصطلاحی که توهین به روحانیت قلمداد شد، در شرایط آن‌ روزهای ایران برای همیشه از تلویزیون کنار گذاشته شد‌. وارث پس از آن به استرالیا مهاجرت کرد درحالی که میراث او یعنی «ورزش و مردم» پس از ۵۴ سال هنوز از صدا و سیما پخش می‌شود‌‌.

محمود شهریاری: احتمالا شهریاری، رکورددار ممنوع التصویری در رادیو و تلویزیون ایران بعد از سال ۵۷ است‌. ممنوع التصویری اول به دلیل انتشار فیلم رقص او در عروسی برادرش در دهه ۷۰ بود‌. او که یکی از اصلی‌ترین گزارش‌گران جنگ ایران و عراق بود طی ۴ دهه اخیر بارها به دلیل گفتار و کردارش در برنامه‌ها به صورت موقت ممنوع از کار شد. اظهار نظرهای او در سال ۹۸ درارتباط با اعتراضات با گرانی بنزین و فاجعه هواپیمای اوکراینی او را زیر ذره‌بین برد و در سال ۹۹ به اتهام انتشار اخبار دروغ درباره کرونا بازداشت شد‌. بازداشت بعدی او در مهر سال گذشته و اعتراض به مرگ مشکوک مهسا امینی بود. انتشار فیلم رقص شهریاری پس از آزادی از زندان و در حال اجرای برنامه برای فروشگاه‌های رفاه، آخرین حاشیه این مجری با سابقه است.

قاسم افشار: مجری طی سال‌ها، کلیدواژه ثابتی برای تحلیل‌ها، برنامه‌های سرگرمی و اخبار تلویزیونی بود. در این میان به واسطه سرنوشت عجیب و نوع مواجهه رسانه ملی با ستاره‌هایش، برخی شاخص شده‌اند که هدف ما نیز در این گزارش هستند. قاسم افشار یکی از نمادهای اجرای تلویزیون در دو دهه ۶۰ و ۷۰ بود. این گوینده اصلی اخبار سیاسی پس از انقلاب اما پس از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸، هرگز به اجرا در تلویزیون بازنگشت. برخی منابع غیبت او را سیاسی و اقدامی اعتراضی به سرکوب‌های پس از انتخابات ۸۸ معنا کردند. هرچند پاسخ او به این برداشت‌ها نه تایید بود و نه تکذیب اما همکار قدیمی او، محمدرضا حیاتی، تاثیر حوادث سال ۸۸ بر قطع همکاری افشار با صدا و سیما را تکذیب کرد. پایان سکوت ۹ ساله افشار سرانجام با سکته قلبی رقم خورد و او در سال ۹۷ و در ۶۶ سالگی درگذشت.

فواد بابان: از دیگر چهره‌های شاخص تلویزیون به ویژه در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ است. کناره‌گیری او از اجرا نیز تقریبا همزمان با قاسم افشار بود و به شائبات پیرامون اعتراضی بودن این اقدام قوت بخشید. هرچند او خود این تصمیم را خودخواسته و برای میدان دادن به نسل جوان معنا کرد. بابان امروز دو کارخانه در زمینه نخ‌ریسی و محصولات آشامیدنی دارد.