هشدار خرید آنلاین طلا: پلتفرم‌ها پشتوانه ندارند

خرید اینترنتی زیورآلات ساخته شده از طلا و نقر مثل هر کالای دیگر، از چند سال پیش روی سایت‌ها و سکوهای فروش آنلاین شروع شده بود اما از سال گذشته تعداد سکوها و نرم‌افزارهایی برای فروش طلای دیجیتال و سرمایه‌گذاری با طلا، افزایش قابل‌توجهی داشت.

وضعیت متلاطم اقتصادی کشور و افزایش هر روزه‌ی تمامی قیمت‌ها، نوسان‌های دلار و چند برابر شدن قیمت طلا در دو سال گذشته، افرادی را که به‌درستی نگران آینده هستند، به این شکل از سرمایه‌گذاری سوق می‌دهد. آن‌ها دنبال راهی هستند تا ارزش پول و پس‌اندازشان حفظ شود و پلتفرم‌ها روی پس‌انداز و سرمایه‌های خرد مردم، سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

نگرانی پلیس: وضعیت سرمایه مردم در پلتفرم‌ها مشخص نیست

سردار حسین رحیمی -رئیس پلیس امنیت اقتصادی فراجا- روز ۱۳ بهمن‌ماه در شبکه خبر، سازوکارهای فرایند فروش طلا در پلتفرم‌ها را برای پلیس غیرشفاف عنوان کرد و گفت مشخص نیست چه مقدار طلا به مردم فروخته شده است: «می‌دانیم چند تن طلا خریداری شده است ولی میزان خرید مردم مشخص نیست. وزارت صمت یا سامانه اینماد باید بررسی کنند چه میزان طلا از طریق این سکوها فروخته شده است.»

سردار رحیمی علت نگرانی‌های پلیس درمورد وضعیت پلتفرم‌های آنلاین طلا را این‌طور توضیح داد: «اصلی‌ترین نگرانی ما این بود که طلای خریداری شده‌ی مردم،‌ کجا نگه‌داری می‌شود. با پیگیری ویژه حدود ۱.۵ تن طلا از شرکت‌های عرضه آنلاین طلا گرفته و تحویل بانک‌های عامل، یعنی بانک‌های کارگشایی و ملت داده شد.»

بر اساس آمار رئیس پلیس امنیت اقتصادی فراجا، بیش از ۱۰ میلیون نفر از پلتفرم‌ها، طلای آب‌شده خریده‌اند ولی نهادهای ناظر اطلاعی از کنترل سرمایه مردم ندارند. او در اسن مورد گفت: «آمارها به ما می‌گوید چند نفر طلای آب‌شده خریده‌اند ولی مشخص نیست سرمایه‌ای که مردم در این پلتفرم‌ها دارند، چطور کنترل می‌شود و چگونه تضمین شده است؟»

توقف صدور مجوز پلتفرم سرمایه‌گذاری طلا

به گزارش ایرنا، طی چند سال گذشته ۲۶۱ مجوز برای پلتفرم یا سایت خریدوفروش طلا صادر شده است که ۱۹۰ مورد آن‌ها در طول سال ۱۴۰۳ مجوز گرفته‌‌اند. تعداد بالای این مجوزها و صحبت‌های اخیر رئیس پلیس امنیت اقتصادی این نگرانی را به وجود آورد که مجوزها سهل‌انگارانه صادر شده باشند. محمدرضا حاجی‌جعفری -معاون مرکز بهبود محیط کسب‌وکار وزارت اقتصاد- روز ۱۴ بهمن در واکنش به انتقادها تأکید کرد این فرآیند بر اساس کاربرگ‌های مصوب مراجع تخصصی انجام شده است.

اما توقف صدور مجوز برای اصلاح قوانین خرید و فروش آنلاین طلا و تدوین مقررات جدید، ادعای او را زیر سوال می‌برد و نگرانی‌ها را بیشتر می‌کند.

معاون مرکز بهبود محیط کسب‌وکار وزارت اقتصاد به ایرنا گفته بود: «مشکل اصلی این است که کاربرگ مربوط به سامانه معاملات آنلاین طلا، طلای آب‌شده و جواهرات بدون رعایت ملاحظات امنیتی تدوین شده بود. در گذشته، هر متقاضی فقط با ارائه قرارداد با یک طلافروش و دریافت نماد اعتماد، می‌توانست مجوز فعالیت دریافت کند. این روند باعث شد نهادهای امنیتی به سهولت صدور این مجوزها حساس شوند و خواستار توقف آن‌ شوند.»

این بخش از سخنان حاجی‌جعفری، هشدار جدی به کسانی است که پس‌انداز خود را برای سرمایه‌گذاری آنلاین طلا هزینه می‌کنند: «هر متقاضی فقط با ارائه قرارداد با یک طلافروش و دریافت نماد اعتماد، می‌توانست مجوز فعالیت دریافت کند.» به نظر می‌رسد مجوزها با حداقل مدارک و پیش‌نیازها صادر شده‌اند و به همین دلیل فعلا صدور مجوز برای پلتفرم‌های خریدوفروش طلا به مدت ۵۰ روز متوقف شده است تا ضوابط جدیدی تدوین شود.  

خالی‌فروشی طلا چیست؟

از وقتی تبلیغات و تعداد پلتفرم‌ها افزایش پیدا کرد و افرادی بیشتری به این روش سرمایه‌گذاری روی آوردند، هشدارها درمورد احتمال خالی‌فروشی شروع شد. سکوها، سایت‌ها و نرم‌افزارهای خرید و فروش طلا باید به اندازه‌ی تمام یا درصد بالایی از سرمایه‌گذاری مشتریان و کاربران خود، طلای ذخیره داشته باشند. اگر این‌طور نباشد و مقدار طلای ذخیره‌ خیلی کم باشد، کاربران این مجموعه‌ها پول خود را روی هیچ سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

افراد پول خود را به عنوان خرید طلا در اختیار سکوها قرار داده‌اند اما در عمل طلای واقعی معادل پول و سرمایه‌ی آن‌ها وجود ندارد.

حالا صحبت‌های رئیس پلیس امنیت اقتصادی و معاون مرکز بهبود محیط کسب‌وکار وزارت اقتصاد، نگرانی درمورد خالی‌فروشی سایت‌ها را افزایش داده است. حاجی جعفری در بخشی از سخنان خود گفته بود:‌ بر اساس مقررات تازه، متقاضیان این مجوزها باید معادل میزان خریدوفروش خود، طلا در بانک کارگشایی سپرده‌گذاری کنند و زیرساخت‌های امنیتی پلتفرم‌هایشان را ارتقا دهند.

اگر هر کدام میانگین فقط یک گرم خریده باشند، معادل آن ۱۰ میلیون گرم برابر با۱۰ تن طلا است، یعنی سکوها و سایت‌های فروش باید ۱۰ میلیون گرم طلای سپرده داشته بشند؛ در حالی‌که به گفته‌ی سردار رحیمی ۱.۵ تن طلای تعدادی از این پلتفرم‌های از جمع‌آوری و به بانک‌های عامل سپرده شد.

یعنی به احتمال زیاد تا الان معادل ۸.۵ میلیون تن خالی‌فروشی شده است و بیشتر سکوها و سایت‌ها طلای فیزیکی ندارند و تعداد زیادی از مردم پول و پس‌انداز خود را روی «هیچ» سرمایه‌‌گذاری کرده‌اند. اگر فقط ۵۰ درصد از این خریداران تصمیم بگیرند در یک بازه‌ی زمانی کوتاه‌مدت سرمایه‌ی خود را بر اساس نرخ روز برداشت یا به طلا تبدیل کنند، این پلتفرم‌ها از عهده‌ی تامین آن برنمی‌آیند و بحرانی دیگر رخ خواهد داد.