خودکشی مُسری است، حرف‌ها و نوشته‌ها را جدی بگیرید

کارگر کتابفروشی، نام مستعار یکی از کاربران شبکه‌ اجتماعی بود که سه روز پیش اعلام کرد قصد خودکشی دارد و با وجود این‌که افراد زیادی در بخش نظرات تلاش کردند او را منصرف کنند، روز بعد خبر مرگ او منتشر شد. اولین بار نبود که یکی از کاربران شبکه‌های اجتماعی از تصمیم خود برای خودکشی می‌گوید و سپس اقدام می‌کند ولی یک بار سایر کاربران توانستند فرد را منصرف کنند.

پس از مرگ این مرد جوان، تعدادی از کاربران متخصص به شیوه‌ی رویارویی با چنین متن‌هایی انتقاد کردند یا درباره‌ی آن هشدار دادند. روانشناسان با اشاره به نوشته‌های این کاربر که از هفته‌ها قبل درباره‌ی خودکشی بوده است، هشدار می‌دهند که باید به چنین مطالب و سخنانی توجه کرد و وقتی کسی بر اثر خودکشی جانش را از دست می‌دهد، از کار او عملی قهرمانانه یا احساسی ساخته نشود.

افزایش خبر خودکشی و کسانی که از خودکشی حرف می‌زنند، در ماه‌های اخیر توجه کاربران شبکه‌های اجتماعی و نیز رسانه‌ها را به خود جلب کرده است. خودکشی پزشکان و دانشجویان پزشکی را هم باید به این خبرها اضافه کرد که و نمی‌توان بالا رفتن تعداد خبرها، پست‌ها و نوشته‌ها در شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های تلگرامی درمورد آن‌ها را نادیده گرفت.

معمولا انتظار می‌رود وقتی توجه رسانه و جامعه به معضل‌ها و مسائل بیشتر و درمورد آن‌ها اطلاع‌رسانی شود، تعداد و آمار کاهش پیدا کند ولی ظاهرا تعداد خودکشی‌ها افزایش پیدا نکرده و حتی افزایشی بوده است. یکی از مسائلی که کاملا جلب توجه می‌کند، شیوه‌ی نظر دادن و حتی اطلاع‌رسانی درباره‌ی خودکشی‌هاست؛ از یک سو «خودکشی» و «گرفتن جان خود» به «خلاص کردن خود» و «مرگ خودخواسته» تغییر کرده است، از طرف دیگر عده‌ای از ناچاری خودکشی در شرایط سخت فعلی کشور می‌گویند و عده‌ی دیگری هم این شکل از مرگ را شجاعانه می‌دانند!

این شیوه‌ی رویارویی با خودکشی، می‌تواند آن‌را عادی‌سازی یا حتی تقدیس کند و کسانی که افکار خودکشی دارند را به عملی کردن فکر خود ترغیب کند. میلاد محمدی -دکترای علوم اعصاب- معتقد است خودکشی به هر دلیل و انگیزه‌ای، یک اقدام قابل پیشگیری است و باید نشانه‌های آن جدی گرفته شوند. هر نوع سخن گفتن و پرداختن به خودکشی می‌تواند علامت هشدار باشد و باید برای کمک به فرد اقدام کرد.

اقدام به خودکشی یک اورژانس روانپزشکی است!

این تنها چیزی است که من و شما باید روی آن تمرکز کنیم. ابتلا به برخی بیماری‌های روانی، احتمال خودکشی را افزایش می‌دهد اما به این معنا نیست که هر کسی خودکشی کرد، حتما بیمار روانی است. بیماری‌ها دوقطبی، افسردگی شدید و اسکیزوفرنی همچنین اختلال شخصیت‌هایی مانند مرزی، احتمال خودکشی را افزایش می‌دهند. تشخیص و درمان را به روانپزشک و روانشناس بالینی بسپارید.

اما بخش مهمی از خودکشی‌ها در افرادی است که هیچ سابقه‌ای از افسردگی یا اختلالات دیگر روانی نداشته‌اند و زندگی معمولی و بدون استرس شدید یا بزرگی را می‌گذرانند. هیچ کس در امان نیست! پس همه باید مواظب خود و اطرافیانشان باشند.

اگر خودمان افکار خودکشی داریم یا کسی در این مورد حرف می‌زند و امکان اقدام دارد، باید هر چه سریع‌تر به اورژانس روانپزشکی مراجعه کنیم. لطفا دنبال تشخیص نباشید و نقش درمان‌گر به خود نگیرید.

علائم مهم و خطرناک تصمیم به خودکشی

یکی از مهم‌ترین ریسک‌فاکتورها برای اقدام به خودکشی، اقدام قبلی است! عموماً افراد بعد از اقدام پشیمان می‌شوند و اگر زنده بمانند، این پشیمانی را ابراز می‌کنند. این تغییر نباید اطرافیان را فریب دهد و گمان کنند که همه چیز تمام شده است.

چون فرد به‌شدت در خطر اقدام دوباره است. کسی که یک بار اقدام کرده، حتما و حتما باید درمان روانپزشکی دریافت کند، طولانی مدت. بعضی داروها که ریسک را کم می‌کنند و می‌توان روی آن حساب کرد.

اغلب قربانیان پیش از اقدام، درباره‌ی خودکشی خیال‌پردازی می‌کنند، صحنه مرگ یا تشییع جنازه خود را تصور می‌کنند، دنبال راه و روش کشتن خود می‌گردند یا نقشه می‌ریزند. اگر اطرافیان به گفتار آن‌ها دقت کنند، احتمال دارد که بتوانند حدس بزنند و جان فرد را نجات بدهند.

دقت کنید که اگر کسی در خطر فوری خودکشی باشد وقت روانشناس یا روانپزشک کمکی نمی‌کند چون ممکن است خیلی دیر بشود، از انگ نترسید، زنده ماندن عزیزان مهم‌تر است. بیمارستان تخصصی روانپزشکی، یا بیمارستانی که بخش روانپزشکی دارد.

تفاوت این است که بیمارستان اورژانس شبانه‌روزی و امکان بستری دارد که برای فردی در این موقعیت بسیار ضروری است.

از خودکشی تصویر زیبا نسازید

واقعا دیدن این حجم از نوشته‌های سانتیمانتال درباره خودکشی حیرت‌انگیز است. کسی که خودکشی می‌کند نه شجاع است، نه بزدل، نه قهرمان است، نه خائن، نه مصمم است و نه بیمار روانی. این برچسب‌ها را کنار بگذارید. اقدام به خودکشی یک اورژانس روانپزشکی جدی و مهم است.

اینکه از استیصال بود یا ضعیف بود یا دنبال توجه بود و.... حرف‌ها و نظرهای بی‌اساس و بی‌ربط هستند، خودکشی خیلی پیچیده‌تر آن چیزی است که به نظر می‌رسد.
بیشتر کسانی که از خودکشی نجات پیدا کنند، از عمل خود پشیمان می‌شوند و بسیاری از آن‌ها که بلافاصله جان خود را از دست نمی‌دهند، در همان دقایق پایانی تقاضای کمک می‌کنند اما متأسفانه در خیلی‌ موارد (به‌ویژه مسمومیت‌ها و سوختگی‌ها) فرصت چندانی برای نجات وجود ندارد.

وظیفه ما پیشگیری و کاری برای جلوگیری از خودکشی در اولین فرصت است. کسی که به خودکشی فکر می‌کند، خیال‌پردازی می‌کند یا نقشه می‌کشد، باید از روانپزشک کمک بگیرد.

خودکشی بسیار مسری است!

پیچیدگی موضوع زیاد است و به همین دلیل رسانه‌ها اجازه ندارند بسیاری از جزییات را درباره‌ی خودکشی بیان کنند اما متاسفانه رسانه‌های فارسی‌زبان ملاحظه‌های لازم و کافی را ندارند.

خواندن، منتشر کردن و بازنشر متن، پست و عکس‌های کسانی که خودکشی کرده‌اند، جان افراد دیگری را که به خودکشی فکر می‌کنند، به خطر می‌اندازد؛ کسانی که ممکن است از بین عزیزان و اطرافیان همه ما باشند.

بازم هم تاکید می‌کنم که تلاش و اقدام به خودکشی یک اورژانس روانپزشکی است و به اقدام اورژانسی روانپزشکی نیاز دارد. هیچ افتخاری در خودکشی نیست، هیچ شرمی هم نیست.
در خودکشی فقط افسوس هست، افسوس یک زندگی از دست رفته...

دستورالعمل WHO درمورد خبرهای خودکشی در رسانه

سازمان جهانی بهداشت در کنار راهنما و روش‌های پیشگیری از خودکشی و کمک به افرادی که قصد خودکشی دارند، دستورالعملی هم درباره چگونگی انتشار خبرها و عملکرد رسانه‌ها در این مورد دارد:

• خبرها، گزارش‌ها و داستان‌های خودکشی را در صفحات اصلی یا شاخص روزنامه یا سایت قرار ندهید و بدون دلیل به چنین خبرهایی را تکرار یا بزرگ نکنید.
  از عناوین و تیترهای حماسی، جذاب و پرشور درباره خودکشی استفاده نکنید.
  
  
• روش خودکشی را به وضوح شرح ندهید یا اعلام نکنید.
• درمورد جزئیات خودکشی ننویسید.
  
  
• جزییات مکان و شرایط خودکشی را شرح ندهید.
  
  
• از عکس‌ها، ویدئوها و اطلاعاتی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است، استفاده نکنید و افراد را به لینک‌های مرتبط هدایت نکنید.
  
  
• مراقب واژه‌ها و ادبیاتی باشید که به کار می‌برید.
  
  
• از ترکیب «بر اثر خودکشی مرد (جانش را از دست داد)» یا «جان خودش را گرفت» استفاده کنید.
  
  
• از این ترکیب‌ها استفاده نکنید: خودکشی موفق یا خودکشی کامل، چون آن‌را نوعی اقدام موفقیت‌آمیز نشان می‌دهد.
  
  
• از این ترکیب‌ها استفاده کنید: خودکشی، تلاش برای خودکشی و مرگ بر اثر خودکشی.
  
  
• از این دو ترکیب استفاده نکنید: تلاش موفق برای خودکشی، تلاش ناموفق خودکشی، خودکشی ناموفق، شکست در اقدام به خودکشی.

توصیه‌های گروه پیشگیری از خودکشی انگلستان

گروه پیشگیری از خودکشی در انگلستان (بریتانیا، اسکاتلند، ولز و ایرلند) نیز دستورالعمل مشابه و کامل‌تری با پروتکل سازمان جهانی بهداشت دارد و رسانه‌ها مقید به پیروی از آن هستند:

۱. از گزارش روش‌های خودکشی، مانند توصیف کسی که به روش دار زدن مرده است، خودداری کنید.

۲. از واژه‌ها و ادبیاتی استفاده نکنید که خودکشی را هیجان‌انگیز یا تمجید می‌کند. از عناوین نمایشی و اصطلاحات قدرتمند مانند «اپیدمی خودکشی» پرهیز کنید.

۳. هرگز نگویید یا ننویسد که فرد بلافاصله فوت کرده است یا مرگ او سریع، آسان، بدون درد، قطعی و آخرین راه حل برای مشکلات او بوده است.

۴. به یک منطقه یا مکان خاص به‌عنوان محل محبوب یا شناخته‌شده برای خودکشی اشاره نکنید.

۵. از تصاویر یا فیلم‌های ویدئویی احساسی یا هیجان‌انگیز استفاده نکنید. تصویرسازی و مصور کردن بیش از حد می‌تواند مرگ را جذاب کند یا افراد آسیب‌پذیر را به همذات‌پنداری بیش از حد با متوفی سوق دهد.

۶. از پوشش خبری بیش از حد و برجسته کردن داستان‌های خودکشی بپرهیزید و آن‌ها را به موارد قبلی پیوند ندهید.

۷. در ارجاع به رسانه‌های اجتماعی بسیار محتاط باشید و از اشاره و ارتباط به بخش نظرها یا صفحات و سایت‌هایی که درمورد خودکشی مثبت حرف می‌زنند، خودداری کنید.

۸. نامه‌ها و یادداشت‌های خودکشی یا پیام‌های مشابه فرد را منتشر نکنید. این کار احتمال هم‌ذات‌پنداری افراد با متوفی را افزایش می‌دهد و می‌تواند باعث ناراحتی خانواده و دوستان داغدیده شود.

۹. حدس و گمان در مورد محرک یا علت خودکشی می‌تواند موضوع را بیش از حد ساده کند و باید از آن خودداری کرد. خودکشی بسیار پیچیده است و در بیشتر مواقع یک اتفاق یا عامل تنها، فرد را به سمت خودکشی سوق نمی‌دهد.

۱۰. جوانان بیشتر مستعد ابتلا به خودکشی هستند. هنگام پوشش خبری مرگ یک جوان، روی این موضوع تاکید نکنید یا عکس‌ها و پست‌های او را بازنشر نکنید.

۱۱. زبان یا تصاویر احساسی و عاشقانه را به کار نبرید و خودکشی را عادی‌سازی نکنید.

کمک و مشاوره رایگان در ایران

در ایران نیز یک مرکز خدمت‌رسانی ملی، به‌صورت رایگان به ایرانیانی که در شرایط بد عاطفی هستند، کمک می‌کند. دسترسی به مشاوران این مجموعه ۲۴ ساعته است. افراد می‌توانند از طریق چت آنلاین با مشاوران گفتگو کنند.

نام این سامانه طعم گیلاس است و نشانی اینترنتی آن: https://irancrisisline.org/

همچنین اورژانس اجتماعی ۱۲۳ نیز در دسترس همه ایرانیان است و اگر جان افراد به هر شکلی در خطر باشد، برای کمک به آن‌ها آماه است.