موج مهاجرت

سال‌هاست که خروج سرمایه انسانی ایران از یک زنگ هشدار عبور کرده و تبدیل به یک آژیر خطر دائمی شده است؛ آژیری که ساختارهای قانونی، سیاستگذار و حتی نهادهایی که وظیفه‌شان محافظت از سرمایه انسانی است، آن را می‌شنوند، اما هیچ اقدامی انجام نمی‌دهند.

«مهاجرت مردگان» نشانه‌ای است از جامعه‌ای که در آن مرگ دیگر نقطه پایان نیست، بلکه ادامه‌ای از همان مناسبات نابرابر است که در طول زندگی تجربه‌شده؛ گویی مرگ، آخرین محک بازار آزاد است: «اگر توان پرداخت داری، در شهر می‌مانی، اگر نه، به حاشیه تبعید می‌شوی.»

 معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت شایسته سالاری را مهمترین عامل حفظ نخبگان و کاهش مهاجرت در کشور دانست و گفت: متاسفانه اغلب ۱۰۰ نفر اول کنکور در رشته‌های علوم پزشکی به دلیل اینکه ما نمی‌توانیم این افراد را جذب کنیم مهاجرت می‌کنند.

مرور استدلال‌های هر دو گروه از موافقان و مخالفان مهاجرت افغان‌ها به ایران شاید انسان ایرانی را بر سر یک دوراهی قرار دهد؛ از یک سو از منظر اخلاقی نمی‌تواند بپذیرد که مهاجران افغان از ایران اخراج شوند و از سویی دیگر، نمی‌تواند مشکلات موجود را انکار کند. آن طور که دکتر «مرتضی مردیها»، پژوهشگر اجتماعی می‌گوید: «این موقعیت انسان در جهان معاصر است. انسانی که رمانتیک نیست و نمی‌خواهد خودش را گول بزند. از آن طرف هم نمی‌خواهد صرفا به صورت حسابگرانه دست به عمل بزند.»

امروز، موج مهاجرت دانش‌آموزان ایرانی به کشورهای دیگر به پدیده‌ای گسترده تبدیل شده است؛ سالانه هزاران دانش‌آموز به امید تحصیل در دانشگاه‌های برتر یا فرار از محدودیت‌های کنکور سراسری، کشور را ترک می‌کنند. این موج مهاجرت ، بازار موسسه‌های مهاجرتی را رونق داده و هزینه‌های سنگینی را به خانواده‌ها و اقتصاد کشور تحمیل کرده است.

اخذ ویزا، اخذ مجوز کار، خرید بیزنس، اپلای شغلی، اپلای تحصیلی، اقامت شهروندی، انتقال سرمایه، خرید ملک... این‌ها فقط بخشی از مواردی است که موسسه‌های مهاجرتی به مردم سرگردان و نگران وعده می‌دهند و آن‌ها را پای قراردادها چند هزار دلاری می‌نشانند.

 به گفته دستیار اجتماعی رییس جمهور تمایل به مهاجرت به زیر ۱۸ سال کاهش پیدا کرده و برای نسل جدید مهاجرت یک راه فرار است.

با آن که کشور با کمبود ۱۰۰ هزار پرستار مواجه است، وزارت بهداشت حاضر نیست حدود ۲۰ هزار پرستارِ طرحی را که طرح خود را گذرانده‌اند و در دوره کرونا نیز سنگ تمام گذاشتند، به کار گیرد.  

شرایط سیاسی و اجتماعی کشور به­‌طور محسوس روی تعداد افرادی که می‌خواهند دوره‌­ی آیلتس یا تافل بگذرانند، تاثیر دارد. هر دوره با شروع یا پایان یک وضعیت پرالتهاب، این تغییر کاملا واضح است.