فیلترینگ، یار کمکی حمله اسرائیل به ایران

افزایش محدودیت در دسترسی به اینترنت با فیلترینگ، باعث استفاده بسیاری از شهروندان ایرانی از فیلترشکن شده است. کاربران حدود ۴۶ میلیونی اینستاگرام و ۵۰ میلیونی تلگرام، خود گواهی است بر این مدعا که فیلترینگ مانع دسترسی شهروندان به اینترنت آزاد نشده است. در این بین برخی گردش مالی فیلترشکن‌فروش‌ها را تا ۲۰ هزار میلیارد تومان نیز تخمین زده‌اند. اما ماجرا فقط این نیست. استفاده از وی‌پی‌ان‌ها مختلف برای دورزدن فیلترینگ باعث به خطر افتادن امنیت اطلاعات کاربران و به طور کلی فضا سایبری در ایران شده است. موضوعی که حسین کزازی کارشناس حوزه آی‌تی بر آن صحه می‌گذارد و می‌گوید که شخصا با پیغام‌های استخدام جاسوس روی صفحه وی‌پی‌ان روبه‌رو شده. به گفته کزازی برخی از وی‌پی‌ان‌ها دارای حفره‌های امنیتی هستند و حتی امکان شنود از کاربران را فراهم می‌کنند. او در گفت‌و‌گو با فراز، از منظر تخصصی، آسیب‌های امنیتی استفاده از فیلترشکن‌ها که در نتیجه فیلترینگ به کاربران ایرانی وارد می‌شود را توضیح می‌دهد.

در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.

فیلترینگ و استفاده از وی‌پی‌ان امنیت مردم را به خطر انداخته است | مردم با مدل‌های پیچیده دورزدن فیلتر آشنا شده‌اند | هزینه فیلترینگ را مردم می‌پردازند

آیا استفاده از فیلترشکن می‌تواند امنیت اطلاعات کاربران ایرانی را با خطر مواجه کند؟

فیلترینگ باعث شد که مردم عادی به فیلترشکن‌ها روی بیاورند. بعضی از این فیلترشکن‌ها حفره‌های امنیتی دارند و امن نیستند. به این معنا که پروتکل‌های آنها از نظر امنیتی ایمن نیست و قابلیت‌هایی مثل شنود دارد. افراد عادی که بعضا این موارد را نمی‌دانند با استفاده از این فیلترشکن‌ها امنیت خود را به خطر می‌اندازند.

از طرفی فیلترینگ هزینه‌های زیادی دارد. در وهله اول هزینه سرور و جایگاه آن است که از مالیات مردم است. مردم ناچار هستند که فیلترینگ را دور بزنند و بعضا برای استفاده از فیلترشکن بار دیگر هزینه می‌پردازند. البته افراد آگاه فیلترشکن امن انتخاب می‌کنند، اما افراد ناآگاه از فیلترشکن‌هایی استفاده می‌کنند که باعث آسیب می‌شود.

به نظر می‌رسد که داشتن فیلترشکن روی گوشی همراه بسیاری از کاربران باعث تسلط بر فضای سایبری ایران شده است.

تسلط کشور‌های خارجی روی برخی فیلترشکن‌ها وحشتناک است. من شخصا در یک سری از وی‌پی‌ان تبلیغات اسرائیل برای جذب جاسوس را دیدم. در این بین معرفی و آگاه سازی کاربران اهمیت بسیاری دارد. ناآگاهی و فیلترینگ باعث شده تا مردم از بستر‌هایی استفاده کنند که امنیت آنها را به خطر می‌اندازد؛ بنابراین فیلترینگ فقط هزینه‌زاست و باعث می‌شود که مردم ابتدا هزینه ایجاد فیلترینگ را به شکل غیرمستقیم بدهند و سپس به شکل مستقیم هزینه خرید فیلترشکن بپردازند. هدف فیلترینگ محدودسازی دسترسی مردم به برخی محتوا‌ها از جمله محتوای مستهجن بود. اما امروز روش‌های بسیار جدیدی آمده که مثلا «کلادفرر» می‌توان از مواجه مردم با محتوای مستهجن جلوگیری کرد. از سوی دیگر بحث دسترسی آزاد به اطلاعات نیز وجود دارد. امروز در این زمینه رانت ایجاد شده و برخی آی‌پی به اصطلاح سفید و بدون فیلتر می‌گیرند. این رانت‌ها فقط باعث می‌شود که کسب‌وکار‌ها بیشتر ضربه بخورند و به دنبال استفاده از رانت باشند.

مثلا در همین توییتر یا شبکه ایکس فعلی، وزیر ارتباطات پستی منتشر می‌کند که اینترنت به وضعیت عادی بازگشته است. این شبکه در ایران فیلتر است. البته کاری به این نداریم که آی‌پی ایشان سفید است ولی ما باید با وی‌پی‌ان وارد این فضا شویم. بیشتر اعضای هیات دولت در این شبکه حضور دارند و واقعا این اتفاق خنده‌آور است.

استفاده از وی‌پی‌ان در کشور‌های دیگر چگونه است؟

در کشور‌های دیگر وی‌پی‌ان برای حفظ حساب کاربری یا دیدن فیلم‌های نتفلکیس که مثلا در آمریکا فعال است و در انگلیس فعال نیست استفاده می‌شود. اما متاسفانه در ایران همه بدون هیچ، چون وچرایی استفاده می‌کنند. در فیلترینگ جنگ دوازده روزه نیز اتفاقی که افتاد آشنایی بیشتر کاربران عادی با مدل‌های جدید و نسبتا پیچیده وی‌پی‌ان بود. مدل‌هایی که ممکن است یک فعال حوزه تکنولوژی در خارج از کشور با آشنایی نداشته باشد، اما در ایران به واسطه فیلترینگ همه به سمت دورزدن آن با شیوه‌های مختلف رفته‌اند.

آیا رفع فیلتر یک برنامه وقتی برنامه‌های دیگر فیلتر است می‌تواند کمکی به کاهش استفاده از فیلترشکن بکند؟

وقتی کاربری از چهار برنامه مورد استفاده‌اش یک مورد فیلتر باشد، وقتی برای آن یک مورد فیلترشکن را استفاده و به آن عادت کند دیگر برای سه مورد فیلترنشده هم فیلترشکن را خاموش نمی‌کند. امروز وی‌پی‌ان‌هایی هم آمده که می‌تواند تونل ایجاد کند و آی‌پی‌های ایران را از ایران و آی‌پی‌های خارج را از وی‌پی‌ان رد می‌کند. در این شرایط کلا استفاده از وی‌پی‌ان روشن می‌ماند.

بحث تحریم‌ها هم وجود دارد. مثلا من اگر از کانال‌های خارجی یا سرویس‌های گوگل استفاده کنم احتمال تحریم‌شدن هست؛ بنابراین برخی کاربران نیز برای استفاده از سرویس‌هایی که ایران را تحریم کرده‌اند وی‌پی‌ان را همواره فعال می‌گذارد.

چه پیشنهاد‌هایی برای رفع این معضلات دارید؟

احساس می‌کنیم که وزارت ارتباطات دسترسی‌های لازم برای تغییر فیلترینگ را ندارد. امیدواریم که وزیر ارتباطات بتواند فیلترینگ را زیر دست خود بیاورد و در مرحله اول آغاز به آگاه‌سازی کاربران کند.

کسب‌وکار‌ها نیز آسیب بسیاری دیدند و با یک وی‌پی‌ان فیلترینگ و تحریم را دور می‌زنند. محدودسازی باعث شده تا مردم به فیلترشکن‌های ناامن روی بیاورند. چرا پدربزرگ من باید برای دسترسی به واتس‌آپ و تلگرام وی‌پی‌ان استفاده کند؟ چرا باید دسترسی به بزرگ‌ترین دانشگاه جهان یعنی یوتیوب محدود باشد؟ غیر از اینها برداشتن فیلترینگ باعث امنیت بیشتر و از بین رفتن وی‌پی‌ان‌های ناامن می‌شود.

امروز استفاده از استارلینک را جرم محسوب کردند. اما اگر من اینترنت پرسرعت فیبرنوری داشته باشم چرا باید سراغ استارلینک بروم؟ استارلینک برای دسترسی به اینترنت در نقاطی است که هیچ دسترسی دیگری وجود ندارد. اما وقتی می‌توان اینترنت را با کیفیت بالا برای شهروندان فراهم کرد چرا باید آنها را به سمت استفاده از استارلینک برد؟